اظهارنامه قضایی چیست و چه اهمیتی دارد؟

اظهارنامه قضایی چیست و چه کاربردی دارد؟

مطابق ماده ۱۵۶ قانون آئین دادرسی مدنی، اظهارنامه قضایی یکی از ابزارهایی است که قانون‌گذار در اختیار افراد قرار داده است تا بدون نیاز به طرح دعوی در دادگاه، اراده و درخواست خود را به طرف مقابل اعلام کنند و در صورت امکان، اختلافات موجود را حل و فصل نمایند.
ارسال اظهارنامه عمدتاً اختیاری است، مگر در مواردی که قانون به‌طور مشخص، ارسال آن را الزامی دانسته باشد.

برای مشاوره و تکمیل اظهارنامه مالیاتی توسط شرکت نورترازان معین ( مجری و مشاور امور مالیاتی ) ، همین حالا شماره تماس خود را وارد کنید و با مشاور مالیاتی در ارتباط باشید.

اظهارنامه چیست؟

بر اساس ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی، هر فرد می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را از دیگری از طریق اظهارنامه مطالبه کند، به شرط آنکه موعد مطالبه فرا رسیده باشد. به عبارت دیگر، برای احقاق حق و حقوق خود، لزوماً نیازی به مراجعه حضوری به دادگاه نیست و می‌توان با ارسال اظهارنامه قضایی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، بدون حضور در مراجع قضایی، به حق خود دست یافت.

پیش‌تر، ارسال اظهارنامه نیازمند تکمیل فرم و مراجعه حضوری به مراجع قضایی بود؛ اما امروزه ثبت اظهارنامه به صورت الکترونیکی از طریق درگاه خدمات الکترونیک قضایی یا دفاتر خدمات الکترونیکی امکان‌پذیر است.

به طور کلی، اظهارنامه قضایی ابزاری است که قانون‌گذار در اختیار افراد قرار داده تا اراده و درخواست خود را به طرف مقابل اعلام کنند. ارسال اظهارنامه در برخی موارد الزامی و در برخی موارد اختیاری است.

در بسیاری از موارد، ارسال اظهارنامه رسمی می‌تواند مشکلات را پیش از هر اقدام قضایی حل کند. از آنجا که اظهارنامه یک ابزار قضایی است و از سوی دادگاه به مخاطب آن ابلاغ می‌شود، لازم است با بیانی محترمانه و بدون تهدید نوشته شود. بنابراین، آشنایی با نحوه نگارش صحیح اظهارنامه اهمیت ویژه‌ای دارد.

اظهارنامه چه کاربردی دارد؟

اظهارنامه ابزاری است که به افراد اجازه می‌دهد قبل از اقامه دعوی در دادگاه، حق خود را از طرف مقابل مطالبه کنند. بسته به شرایط، ارسال اظهارنامه ممکن است اختیاری یا الزامی باشد. برخی از مهم‌ترین کاربردهای اظهارنامه عبارتند از:

1. مطالبه بدهی: اگر کسی بدهی به ما داشته باشد، می‌توان پیش از طرح دادخواست، با ارسال اظهارنامه، طلب خود را مطالبه کرد.

2. دعوت به تمکین زوجه: در صورتی که زوجه منزل را ترک کرده باشد، مرد می‌تواند پیش از اقدام قضایی، از طریق اظهارنامه عدم تمکین، او را به تمکین دعوت کند.

3. الزام به انجام تعهد: اگر فردی نسبت به انجام تعهد خود کوتاهی کند، می‌توان پیش از دادخواست الزام به ایفای تعهد، اظهارنامه ارسال کرد.

4. صلح و سازش: افراد می‌توانند از طریق اظهارنامه تمایل خود به صلح و سازش را به طرف مقابل اعلام کنند.

5. اثبات ادعا در دادگاه: در مواردی که دلیل کافی برای مراجعه به دادگاه وجود ندارد، پاسخ طرف مقابل به اظهارنامه می‌تواند مدرک قانونی محسوب شود.

6. وفای به عهد و تسلیم اموال: زمانی که بخواهیم چیزی را تحویل دهیم اما طرف مقابل از پذیرش آن خودداری کند، می‌توان از طریق اظهارنامه، اقدام قانونی کرد.

7. موارد الزامی قانونی:

   • انتخاب داور در قراردادها.

   • تخلیه مورد اجاره توسط مستاجر پس از انقضای مدت اجاره.

   • مطالبه هزینه‌های مشترک در آپارتمان‌ها (قانون تملک آپارتمان‌ها مصوب ۱۳۵۹).

   • اطلاع بیمه‌گذار از فسخ بیمه (ماده ۱۳ قانون بیمه مصوب ۱۳۱۶).

   • اطلاع از معامله مال غیر توسط مالک (ماده ۱ قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر).

   • مطالبه مال امانی توسط مالک از امین، در صورت عدم رفع تصرف پس از ۱۰ روز (ماده ۱۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی).

به این ترتیب، اظهارنامه نه تنها ابزاری برای مطالبه حقوق است، بلکه می‌تواند از بسیاری از اقدامات قضایی پیشگیری کرده و راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز ارائه دهد.

تفاوت اظهارنامه قضایی و دادخواست

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، اظهارنامه قضایی ابزاری است که قانون‌گذار در اختیار افراد قرار داده تا بدون نیاز به طرح دعوی در دادگاه، اراده و درخواست خود را به طرف مقابل اعلام کنند و در صورت امکان، اختلافات را حل و فصل نمایند. به عبارت دیگر، اظهارنامه صرفاً یک نامه قضایی است و جنبه اعلامی دارد.

اما گاهی افراد قادر به حل اختلاف به شکل مسالمت‌آمیز نیستند و نیاز به رأی دادگاه برای تعیین تکلیف اختلاف دارند. در این صورت، می‌توانند دادخواست خود را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنند.

تفاوت‌های اصلی اظهارنامه قضایی و دادخواست عبارتند از:

1. تشریفات دادرسی:

   • در دادخواست، رعایت تشریفات دادرسی الزامی است.

   • در اظهارنامه، چنین تشریفاتی وجود ندارد.

2. هزینه‌ها:

   • ثبت دادخواست مستلزم پرداخت هزینه دادرسی است.

   • ارسال اظهارنامه تنها نیازمند پرداخت هزینه‌های مربوط به دفاتر خدمات الکترونیک است.

3. ماهیت و اثر:

   • دادخواست نوعی شکایت است که منجر به ایجاد پرونده و صدور رأی می‌شود.

   • اظهارنامه صرفاً جنبه اعلام اراده و اخطار دارد و موجب صدور رأی نمی‌شود.

به این ترتیب، اظهارنامه وسیله‌ای پیش‌گیرانه و اعلامی است، در حالی که دادخواست ابزاری برای پیگیری حقوق قانونی و صدور رأی قضایی به شمار می‌آید.

بعد از ارسال اظهارنامه چه باید کرد؟

اظهارنامه در امور حقوقی، قبل از طرح دادخواست در دادگاه، به طرف مقابل ارسال می‌شود تا موضوع اختلاف اعلام گردد.

• اگر مخاطب اظهارنامه در مدت زمان مشخص پاسخ دهد و پاسخ او مناسب موضوع اظهارنامه باشد، طرفین می‌توانند با توافق یکدیگر، اختلاف را حل و فصل کنند.

• اما اگر مخاطب پاسخ ندهد یا بی‌تفاوت باشد، معمولاً این سؤال مطرح می‌شود که پس از ارسال اظهارنامه چه اقداماتی می‌توان انجام داد.

در این حالت، اظهار کننده می‌تواند موضوع اختلاف را در محاکم حقوقی پیگیری کند. نکته مهم این است که ارسال اظهارنامه پیش از طرح دعوی در دادگاه، در پرونده‌های حقوقی اختیاری و مجاز است و به عنوان یک اقدام قانونی محسوب می‌شود.

بر اساس ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی:

«هرکس می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به‌وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر اینکه موعد مطالبه فرا رسیده باشد. به طور کلی، هر کس حق دارد اظهارات خود را که مربوط به معاملات و تعهدات با دیگری است، به طور رسمی از طریق اظهارنامه به طرف مقابل ابلاغ کند.»

به عبارت دیگر، اظهارنامه ابزار قانونی مهمی است که پیش از مراجعه به دادگاه، فرصت حل اختلاف به صورت مسالمت‌آمیز را فراهم می‌کند و در صورت عدم پاسخ، مسیر قانونی طرح دعوی باز است.