سرتیترهای اصلی مطلب
Toggleسرمایه در گردش چیست؟
سرمایه در گردش در حسابداری بهعنوان یکی از شاخصهای مهم سنجش سلامت مالی یک بنگاه اقتصادی شناخته میشود. این مفهوم بیانگر تفاوت میان داراییهای جاری و بدهیهای جاری شرکت است و نشان میدهد که واحد اقتصادی تا چه اندازه از منابع مالی در دسترس برخوردار است تا بتواند تعهدات و هزینههای کوتاهمدت خود را تأمین و مدیریت کند.
سرمایه در گردش بهنوعی بیانگر میزان نقدینگی عملیاتی شرکت بوده و توانایی آن را در پاسخگویی به نیازهای مالی روزمره نشان میدهد. این شاخص، در ارزیابی کارایی مدیریت مالی نیز نقش مهمی ایفا میکند و تراز مثبت آن، معمولاً نشانهای از سلامت مالی و توانایی پرداخت بدهیها در کوتاهمدت است.
به زبان ساده، فرمول سرمایه در گردش به شکل زیر تعریف میشود:
سرمایه در گردش = داراییهای جاری – بدهیهای جاری
اهمیت سرمایه در گردش
نقدینگی و پایداری مالی: نشان میدهد آیا شرکت توانایی پرداخت بدهیهای کوتاهمدت را دارد یا خیر.
مدیریت بحران: در مواجهه با نوسانات مالی، سرمایه در گردش کافی میتواند فشارها را کاهش دهد.
امکان رشد: اگر سرمایه در گردش بهینه مدیریت شود، شرکت میتواند در پروژههای توسعهای سرمایهگذاری کند.
اجزای سرمایه در گردش
برای دستیابی به درکی جامع و دقیق از مفهوم سر مایه در گردش، ضروری است که ابتدا با اجزای اصلی تشکیلدهندهی آن آشنا شویم. سرمایه در گردش از دو بخش مهم تشکیل شده است: داراییهای جاری و بدهیهای جاری. این دو عنصر، نقش کلیدی در تعیین میزان نقدینگی و توان عملیاتی شرکت در بازه زمانی کوتاهمدت دارند.
۱. داراییهای جاری
داراییهای جاری به مجموعهای از داراییها گفته میشود که انتظار میرود طی یک سال مالی یا یک چرخه عملیاتی (هرکدام که طولانیتر باشد) به وجه نقد تبدیل شده، به فروش برسند یا مصرف شوند. این داراییها بهعنوان منابع نقدی کوتاهمدت شرکت شناخته میشوند و شامل موارد زیر هستند:
وجه نقد و معادلهای نقدی: سریعترین و قابلدسترسترین نوع دارایی که بلافاصله میتوان از آن برای پرداختها یا سرمایهگذاریهای کوتاهمدت استفاده کرد.
حسابهای دریافتنی: مطالباتی که شرکت از مشتریان بابت فروش کالا یا ارائه خدمات طلب دارد و معمولاً طی چند هفته یا ماه وصول میشوند.
موجودی کالا و مواد اولیه: شامل کالاهای نهایی قابل فروش، مواد اولیه در انبار و محصولات در حال ساخت میشود. این اقلام از طریق فرآیند فروش به وجه نقد تبدیل میشوند.
سرمایهگذاریهای کوتاهمدت: اوراق بهادار یا سهامهایی که بهراحتی قابل فروش و نقد شدن هستند و معمولاً با هدف کسب بازده در مدت زمان کوتاه نگهداری میشوند.
۲. بدهیهای جاری
بدهیهای جاری به تعهدات مالی و پرداختنیهایی اطلاق میشود که شرکت موظف است ظرف یک سال آینده یا یک چرخه عملیاتی آنها را تسویه کند. این بدهیها بیانگر مسئولیتهای مالی کوتاهمدت شرکت هستند و موارد زیر را دربر میگیرند:
حسابهای پرداختنی: بدهیهایی که شرکت در قبال خرید کالا یا دریافت خدمات از تأمینکنندگان دارد و باید در آینده نزدیک پرداخت شوند.
وامهای کوتاهمدت: تسهیلات و تعهدات مالیای که از بانکها یا مؤسسات اعتباری اخذ شده و موعد بازپرداخت آنها در کوتاهمدت است.
حقوق و مزایای معوقه: دستمزدها، پاداشها و مزایایی که به کارکنان تعلق گرفته اما هنوز پرداخت نشدهاند.
مالیاتهای معوقه: بدهیهای مالیاتیای که شرکت در پایان دوره مالی هنوز به دولت پرداخت نکرده و باید در آینده نزدیک تسویه شوند.
جدول اجزای سرمایه در گردش
نکته: این جدول نشاندهنده اجزای کلیدی سرمایه در گردش و اهمیت مدیریت منطقی هر بخش برای تأمین مالی روزمره و جلوگیری از بحرانهای نقدینگی است.
تسهیلات سرمایه در گردش چیست؟
تعریف تسهیلات سرمایه در گردش
تسهیلات سر مایه در گردش یکی از ابزارهای تأمین مالی کوتاهمدت برای شرکتها و بنگاههای اقتصادی است. این نوع تسهیلات معمولاً از سوی بانکها یا مؤسسات مالی به شرکتهایی اعطا میشود که برای ادامه فعالیتهای روزمره خود نیاز به منابع نقدی موقت دارند. هدف اصلی از دریافت این وامها، تأمین هزینههای جاری و حفظ پایداری عملیات روزانه مانند پرداخت حقوق کارکنان، خرید مواد اولیه، تأمین موجودی کالا و پرداخت بدهیهای کوتاهمدت است. این نوع از وامها نقش کلیدی در حفظ نقدینگی عملیاتی شرکت ایفا میکنند و به نوعی پل ارتباطی میان درآمدها و هزینههای جاری محسوب میشوند.
تفاوت تسهیلات سر مایه در گردش با سرمایه ثابت
برای درک بهتر مفهوم تسهیلات سر مایه در گردش، لازم است آن را از منظر کارکرد و هدف، با سرمایه ثابت مقایسه کنیم:
سرمایه در گردش: به منابع مالیای اطلاق میشود که برای پوشش هزینههای جاری و روزمره شرکت مصرف میشوند؛ از جمله: پرداخت حقوق و دستمزد، خرید مواد اولیه، تأمین موجودی کالا، هزینههای جاری اداری و سایر تعهدات کوتاهمدت.
سرمایه ثابت: سرمایهای است که صرف خرید و ایجاد داراییهای بلندمدت میشود. این داراییها مانند ماشینآلات، تجهیزات، ساختمانها یا فناوریهای جدید، با هدف افزایش ظرفیت تولید یا توسعه فعالیتهای شرکت خریداری میشوند و معمولاً ماهیتی بلندمدت دارند.
ویژگیهای اصلی تسهیلات سرمایه در گردش
تسهیلات سرمایه در گردش دارای خصوصیات مشخصی است که آن را از سایر اشکال وام و اعتبارات متمایز میسازد:
کوتاهمدت بودن: این تسهیلات غالباً با دوره بازپرداختی کمتر از یک سال ارائه میشوند و برای تأمین نیازهای مالی فوری کاربرد دارند.
نرخ بهره پایینتر: به دلیل ماهیت کوتاهمدت و کاربرد عملیاتی، این وامها معمولاً با نرخ سود پایینتری نسبت به تسهیلات بلندمدت ارائه میشوند.
قابلیت تمدید: در صورت رضایت بانک و اثبات توان بازپرداخت توسط شرکت، امکان تمدید این تسهیلات در پایان دوره سررسید وجود دارد که به حفظ پایداری مالی شرکت کمک میکند.
در مجموع، تسهیلات سرمایه در گردش یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت مالی در بنگاههای اقتصادی محسوب میشود که با تأمین منابع نقدی موقت، از بروز اختلال در جریان فعالیتهای روزانه شرکت جلوگیری میکند و نقشی اساسی در ثبات و بهرهوری عملیاتی ایفا مینماید.
مقالات مرتبط :
- آشنایی با تبصره ماده 100و شرایط و چگونگی استفاده از آن
- تبصره ماده 95 چیست؟
- مالیات بر ارث چقدر است؟ میزان مالیات بر ارث [قانون جدید ۱۴۰۴]
فرمول محاسبه سرمایه در گردش
فرمول محاسبه سرمایه در گردش
سرمایه در گردش یکی از شاخصهای مهم در ارزیابی سلامت مالی و توان نقدینگی یک شرکت محسوب میشود. فرمول استاندارد و رایج برای محاسبه آن به شکل زیر تعریف میگردد:
سرمایه در گردش = داراییهای جاری – بدهیهای جاری
این فرمول بیانگر مازاد داراییهای سریعالوصول شرکت بر بدهیهایی است که باید ظرف مدت کوتاهی (معمولاً کمتر از یک سال) پرداخت شوند. عدد حاصل از این محاسبه، نشاندهندهی میزان نقدینگی قابل استفادهی شرکت پس از تسویه بدهیهای کوتاهمدت است.
مثال عددی
برای درک بهتر نحوه محاسبه سرمایه در گردش، فرض کنید شرکت الف دارای اقلام زیر در صورت وضعیت مالی خود است:
داراییهای جاری:
وجه نقد: ۱۰۰ میلیون تومان
موجودی انبار (مواد اولیه یا کالاهای آماده فروش): ۱۵۰ میلیون تومان
حسابهای دریافتنی (مطالبات از مشتریان): ۵۰ میلیون تومان
جمع کل داراییهای جاری:
۱۰۰ + ۱۵۰ + ۵۰ = ۳۰۰ میلیون تومان
بدهیهای جاری:
حسابهای پرداختنی (بدهی به تأمینکنندگان و فروشندگان): ۲۰۰ میلیون تومان
اقساط وام کوتاهمدت: ۵۰ میلیون تومان
جمع کل بدهیهای جاری:
۲۰۰ + ۵۰ = ۲۵۰ میلیون تومان
محاسبه سرمایه در گردش:
سرمایه در گردش = ۳۰۰ – ۲۵۰ = ۵۰ میلیون تومان
تفسیر نتیجه
مقدار ۵۰ میلیون تومان سرمایه در گردش نشان میدهد که شرکت پس از پرداخت تمام بدهیهای کوتاهمدت خود، همچنان ۵۰ میلیون تومان منابع نقدی یا داراییهای قابل تبدیل به نقد در اختیار دارد. این وضعیت مثبت معمولاً حاکی از ثبات مالی و توانایی شرکت در انجام تعهدات روزمره است.
در مقابل، اگر سرمایه در گردش منفی باشد، به این معناست که بدهیهای جاری شرکت از داراییهای جاریاش بیشتر بوده و ممکن است در تأمین نیازهای نقدی کوتاهمدت با مشکل مواجه شود.
منابع و مصارف سرمایه در گردش
منابع
فروش محصول یا خدمات.
دریافت مطالبات از مشتریان.
دریافت تسهیلات کوتاهمدت.
مصارف
پرداخت حقوق و دستمزد.
خرید مواد اولیه یا کالای جدید.
پرداخت مالیات و سایر تعهدات قانونی.
نمودار جریان منابع و مصارف
- فروش
↓ - دریافت وجه نقد
↓ - پرداخت حقوق و هزینهها
↓ - کاهش موجودی نقدی
نمونه گزارش سرمایه در گردش
نمونه گزارش ماهانه سرمایه در گردش شرکت
فرض کنید شرکت در پایان هر ماه، گزارشی از وضعیت سرمایه در گردش خود تهیه میکند تا بتواند میزان نقدینگی و توان پرداخت تعهدات کوتاهمدت خود را ارزیابی کند. چنین گزارشی میتواند شامل اطلاعات زیر باشد:
✅ داراییهای جاری:
وجه نقد موجود: ۱۲۰ میلیون تومان
حسابهای دریافتنی از مشتریان: ۸۰ میلیون تومان
(با دوره بازپرداخت معمولاً ۳۰ روزه)
❌ بدهیهای جاری:
حسابهای پرداختنی به تأمینکنندگان: ۱۰۰ میلیون تومان
(با دوره پرداخت معمولاً ۲۰ روزه)
🔢 محاسبه سرمایه در گردش خالص:
با استفاده از فرمول استاندارد:
سرمایه در گردش = داراییهای جاری – بدهیهای جاری
داراییهای جاری: ۱۲۰ + ۸۰ = ۲۰۰ میلیون تومان
بدهیهای جاری: ۱۰۰ میلیون تومان
بنابراین:
سرمایه در گردش خالص = ۲۰۰ – ۱۰۰ = ۱۰۰ میلیون تومان
تجزیهوتحلیل سرمایه در گردش
تحلیل عدد منفی یا مثبت
سرمایه در گردش مثبت: شرکت منابع مالی کافی در اختیار دارد.
سرمایه در گردش منفی: نیازمند جذب سرمایه بیشتر یا کاهش هزینهها.
سرمایه در گردش منفی چیست؟
سرمایه در گردش منفی: نشانهها، دلایل و راهکارهای بهبود
زمانی که بدهیهای جاری یک شرکت از داراییهای جاری آن فراتر رود، این وضعیت بهعنوان سرمایه در گردش منفی شناخته میشود. چنین شرایطی معمولاً نشان میدهد که شرکت با کمبود منابع نقدی برای تأمین تعهدات مالی کوتاهمدت خود مواجه است. در واقع، تداوم این وضعیت میتواند زنگ خطری برای سلامت مالی و پایداری عملیاتی کسبوکار باشد.
عوامل اصلی بروز سرمایه در گردش منفی
وجود سرمایه در گردش منفی ممکن است ناشی از عوامل متعددی باشد، از جمله:
مدیریت ناکارآمد موجودی کالا: نگهداری بیش از حد کالاهای راکد یا غیرضروری موجب بلوکه شدن منابع مالی و کاهش نقدینگی میشود.
زنجیره تأمین ضعیف: ناهماهنگی در تأمین بهموقع کالا یا مواد اولیه میتواند باعث ایجاد تأخیر در فروش و در نتیجه، اختلال در جریان وجوه نقد شود.
وابستگی بیش از حد به پرداختهای اعتباری: اتکای شدید به تأمین مالی از طریق خرید نسیه یا تعهدات کوتاهمدت بدون پشتوانه نقدی کافی، ریسکهای مالی شرکت را افزایش میدهد.
استثناهای صنعتی
اگرچه سرمایه در گردش منفی در بیشتر صنایع نشانهای از عدم تعادل مالی محسوب میشود، اما در برخی حوزهها مانند خردهفروشی، کسبوکارهای آنلاین، یا خدمات مبتنی بر پیشپرداخت، این وضعیت میتواند نتیجه یک مدل کسبوکار بهینه و کارآمد باشد. در چنین مدلهایی، شرکت ابتدا وجه نقد از مشتری دریافت میکند و سپس کالا یا خدمات را ارائه میدهد، که بهصورت طبیعی باعث کاهش نیاز به سرمایه در گردش میشود.
راهکارهای بهبود وضعیت سرمایه در گردش
برای خروج از شرایط سرمایه در گردش منفی و بهبود نقدینگی شرکت، میتوان اقدامات زیر را در نظر گرفت:
کاهش موجودیهای مازاد: بهینهسازی سطوح انبار و جلوگیری از نگهداری اقلام غیرضروری باعث آزادسازی منابع مالی میشود.
تسریع فرآیند وصول مطالبات: پیگیری فعالانه حسابهای دریافتنی و تشویق مشتریان به پرداخت سریعتر از طریق تخفیف یا مشوقها، میتواند جریان وجوه نقد را تقویت کند.
مدیریت هوشمندانه بدهیها: مذاکره با تأمینکنندگان برای افزایش مهلت پرداخت یا بهرهگیری از تسهیلات اعتباری بلندمدت، به شرکت فرصت بیشتری برای تأمین منابع و مدیریت بهتر تعهدات میدهد.
نحوه محاسبه سرمایه در گردش در طرح توجیهی
در طرح توجیهی اقتصادی، سرمایه در گردش بهعنوان بخشی از هزینههای جاری پروژه محاسبه میشود. روشهای محاسبه:
- برآورد دقیق هزینههای عملیاتی شامل مواد اولیه و حقوق.
- پیشبینی درآمدها و تطبیق آنها با هزینههای کوتاهمدت.
- اعمال تغییرات بر اساس نوسانات احتمالی.
پرسش و پاسخ
۱. منابع و مصارف سرمایه در گردش شامل چه مواردی هستند؟
منابع سر مایه در گردش به ورودیهای مالیای اطلاق میشود که نقدینگی لازم برای تأمین نیازهای عملیاتی کوتاهمدت شرکت را فراهم میکنند. از جمله مهمترین منابع میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
درآمد حاصل از فروش محصولات یا خدمات
وصول مطالبات از مشتریان (حسابهای دریافتنی)
دریافت وامها یا تسهیلات کوتاهمدت از بانکها و مؤسسات مالی
در مقابل، مصارف سر مایه در گردش شامل هزینههایی است که برای حفظ تداوم فعالیت روزمره شرکت پرداخت میشود، مانند:
پرداخت حقوق و مزایای کارکنان
خرید مواد اولیه و کالاهای مصرفی
تسویه بدهیهای کوتاهمدت و تعهدات جاری
۲. نسبت جاری چیست و چه ارتباطی با سرمایه در گردش دارد؟
نسبت جاری (Current Ratio) یکی از مهمترین شاخصهای مالی برای ارزیابی وضعیت نقدینگی شرکت است. این نسبت از تقسیم داراییهای جاری بر بدهیهای جاری به دست میآید:
نسبت جاری = داراییهای جاری ÷ بدهیهای جاری
این نسبت نشان میدهد که شرکت تا چه اندازه قادر است بدهیها و تعهدات کوتاهمدت خود را با استفاده از داراییهای جاری پوشش دهد. اگر این نسبت بیشتر از ۱ باشد، معمولاً نشانگر آن است که شرکت از نظر نقدینگی در وضعیت قابل قبولی قرار دارد.
۳. چرا بهتر است خالص سر مایه در گردش مثبت باشد؟
خالص سر مایه در گردش مثبت به این معناست که مجموع داراییهای جاری شرکت از بدهیهای جاری آن بیشتر است. این وضعیت مطلوب، بیانگر آن است که شرکت منابع کافی برای پرداخت هزینههای عملیاتی و بدهیهای کوتاهمدت در اختیار دارد. چنین شرایطی نه تنها نشاندهندهی سلامت مالی شرکت است، بلکه به ایجاد ثبات در جریان نقدی، ارتقای اعتماد سرمایهگذاران و کاهش ریسکهای مالی نیز کمک میکند.
۴. سرمایه در گردش چه نقشی در تحلیل بنیادی دارد؟
در چارچوب تحلیل بنیادی، سرمایه در گردش یکی از شاخصهای کلیدی برای ارزیابی عملکرد مالی و قدرت نقدشوندگی شرکت محسوب میشود. این شاخص نشان میدهد که شرکت تا چه حد توانایی مدیریت مؤثر منابع کوتاهمدت خود را دارد، و آیا میتواند فرصتهای سرمایهگذاری را بدون مواجهه با بحران نقدینگی دنبال کند یا خیر. سرمایه در گردش در کنار سایر پارامترها مانند سودآوری، رشد درآمد و ساختار سرمایه، تصویری جامع از سلامت مالی شرکت ارائه میدهد.
۵. تفاوت میان حسابهای دریافتنی و حسابهای پرداختنی در سرمایه در گردش چیست؟
حسابهای دریافتنی (Accounts Receivable):
بخشی از داراییهای جاری هستند و نمایانگر مطالباتیاند که شرکت از مشتریان خود بابت فروش نسیه کالا یا خدمات طلب دارد. این حسابها منبعی بالقوه برای افزایش جریان نقدی در آینده محسوب میشوند.حسابهای پرداختنی (Accounts Payable):
جزء بدهیهای جاری هستند و نشاندهنده تعهدات مالی شرکت در قبال تأمینکنندگان کالا و خدماتاند. این حسابها بیانگر هزینههایی هستند که شرکت باید در آینده نزدیک پرداخت کند.
این دو حساب، نقش متقابل و حیاتی در تعیین میزان سرمایه در گردش ایفا میکنند و مدیریت صحیح آنها برای حفظ تعادل نقدینگی ضروری است.
نظری یافت نشد