فرمول های حقوق و دستمزد به همراه ماده‌های قانونی در سال 1404

فرمول های حقوق و دستمزد همواره یکی از مسائل چالش‌برانگیز برای حسابداران و کارشناسان این حوزه محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، برخی از این فرمول های حقوق و دستمزد دچار تغییراتی شده‌اند که همین موضوع باعث بروز اختلاف‌ نظرهایی در نحوه اجرای آن‌ها شده است. از سوی دیگر، وجود ابهام در بعضی از قوانین مرتبط با حقوق کارگران نیز موجب شده که برخی حسابداران در فرآیند محاسبه با مشکلاتی روبه‌رو شوند. در این بخش، به بررسی تعدادی از فرمول‌های حقوق و دستمزد خواهیم پرداخت:

فرمول های حقوق و دستمزد:

فرمول محاسبه حقوﻕ ماهیانه : 

در این قسمت فرمول های حقوق و دستمزد بر اساس ماده ۳۷ قانون کار، ماه شمسی معادل ۳۰ روز در نظر گرفته می‌شود. به همین دلیل، مزایا و مزد کارگر در قوانین کار بر مبنای ۳۰ روز محاسبه می‌گردد. با این حال، پرداخت حقوق کارمندان در ماه‌هایی که ۳۱ روز دارند، ابتدا بر ۳۰ تقسیم و سپس در عدد ۳۱ ضرب می‌شود. به همین ترتیب، در ماه‌های ۲۹ روزه نیز حقوق تقسیم بر ۳۰ و در ۲۹ ضرب می‌گردد. بنابراین، محاسبه حقوق و دستمزد بر پایه ماه ۳۰ روزه انجام می‌شود، اما پرداخت آن متناسب با تعداد روزهای واقعی ماه صورت می‌گیرد.

با توجه به این که طبق مقررات، ساعت کاری روزانه برای کارگران معادل ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه یا به عبارتی ۷.۳۳ ساعت است، بنابراین هر فرد در طول یک ماه ۳۰ روزه باید حدود ۲۲۰ ساعت کار کند. این عدد از ضرب ۷.۳۳ در ۳۰ روز به دست می‌آید. با این حال، برای محاسبه دقیق‌تر کارکرد واقعی افراد، باید روزهای تعطیل رسمی، جمعه‌ها و نیمه‌تعطیلی روز پنج‌شنبه‌ها را از این مجموع کم کرد تا خالص ساعات کارکرد ماهانه مشخص شود.

طبق ماده ۵۱ و ۵۲ قانون کار، ساعات مجاز کار در هفته برابر با ۴۴ ساعت است و روز جمعه به عنوان روز استراحت هفتگی در نظر گرفته شده که کارگران بابت آن همچنان حقوق دریافت می‌کنند. حال اگر این ۴۴ ساعت را بر ۶ روز کاری هفته تقسیم کنیم، عدد ۷.۳۳ به دست می‌آید که برابر با ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه در روز است. این نشان می‌دهد که از نظر قانونی، یک روز کاری استاندارد همان ۷.۳۳ ساعت تعریف می‌شود.

بر این اساس، برای محاسبه حقوق ماهانه، معیار قانونی، ماه ۳۰ روزه با مجموع ۲۲۰ ساعت کار در نظر گرفته می‌شود. به این ترتیب، حقوق افراد باید یا بر اساس ۳۰ روز کامل یا معادل ۲۲۰ ساعت کاری محاسبه شود، حتی اگر برخی از آن روزها مصادف با تعطیلات رسمی یا جمعه‌ها باشد، چون طبق قانون، پرداخت حقوق برای جمعه نیز الزامی است.

فرمول محاسبه اضافه‌کاری

در این بخش فرمول های حقوق و دستمزد به نحوه محاسبه اضافه‌کاری به‌صورت ساعتی و ماهانه پرداخته می‌شود. برای شروع، ابتدا باید ساعات اضافه‌کاری در طول ماه مشخص شود. این عدد از تفاوت بین ساعات کارکرد واقعی فرد و ساعات موظفی قانونی در یک ماه به دست می‌آید. منظور از ساعت کار موظفی، همان ۲۲۰ ساعت در ماه (بر اساس ۳۰ روز کاری و ۷.۳۳ ساعت در روز) است.

فرمول محاسبه ساعت اضافه‌کاری:
ساعات اضافه‌کاری = ساعت کارکرد واقعی – ساعت موظفی

برای تعیین مبلغ اضافه‌کاری، ابتدا باید مزد ثابت روزانه محاسبه شود. مزد ثابت شامل حقوق پایه، پایه سنوات، حق مسئولیت و دیگر مزایای وابسته به شغل است. این مجموع را بر ۳۰ تقسیم می‌کنیم تا مزد روزانه به‌دست آید. سپس مزد روزانه را بر ۷.۳۳ تقسیم می‌کنیم تا مزد ساعتی به‌دست بیاید. در نهایت، مزد هر ساعت اضافه‌کاری با ضریب ۱.۴ محاسبه می‌شود (بر اساس قانون کار).

فرمول‌ها به‌صورت زیر است:
مزد ثابت روزانه = مجموع مزایای ثابت ÷ ۳۰
مزد ساعتی = مزد ثابت روزانه ÷ ۷.۳۳
مزد هر ساعت اضافه‌کاری = ۱.۴ × مزد ساعتی
مبلغ کل اضافه‌کاری ماه = ساعت اضافه‌کاری × مزد هر ساعت اضافه‌کاری

برای مثال، اگر کارمندی دارای حقوق پایه ۲۱۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال، پایه سنوات ۲,۸۲۰,۰۰۰ ریال و حق مسئولیت ۴۵,۰۰۰,۰۰۰ ریال باشد، مزد ثابت روزانه برابر خواهد بود با:

(۲۱۰,۰۰۰,۰۰۰ + ۲,۸۲۰,۰۰۰ + ۴۵,۰۰۰,۰۰۰) ÷ ۳۰ = ۸,۵۹۴,۰۰۰ ریال
سپس:
۸,۵۹۴,۰۰۰ ÷ ۷.۳۳ = ۱,۱۷۲,۴۴۲ ریال (مزد ساعتی)
۱,۱۷۲,۴۴۲ × ۱.۴ = ۱,۶۴۱,۴۱۸ ریال (مزد هر ساعت اضافه‌کاری)

در نتیجه، این عدد آخر یعنی ۱,۶۴۱,۴۱۸ ریال به‌ازای هر ساعت اضافه‌کاری به کارمند تعلق می‌گیرد.

اضافه‌کاری در قانون کار

در این بخش فرمول های حقوق و دستمزد در ماده ۵۱ قانون کار مدت زمانی که کارگر، نیرو و یا وقت خود را در اختیار کارفرما قرار می‌دهد ساعت کاری وی محسوب می‌شود. طبق همان ماده ساعات کار روزانه کارگر نمی‌تواند بیشتر از ۸ ساعت باشد. برابر با تبصره ۱ این ماده چنانچه ماهیت کار طوری باشد که ساعات کارکرد در برخی روزها کمتر از ۸ ساعت و برخی روزها بیشتر از ۸ ساعت است.

در مجموع کل ساعات کار هفتگی نباید از ۴۴ ساعت در هفته تجاوز نماید. اگر نیاز باشد ساعات کار کارگری بیش از ساعات کار موظفی ۴۴ ساعت در هفته باشد باید شرایط ماده ۵۹ قانون کار رعایت شود. شرایط اضافه‌کاری این دو شرط است:

• موافقت کارگر
• پرداخت ۴۰% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی

ازآنجاکه به طور معمول حقوق کارگران ماهیانه پرداخت می‌شود، لذا حقوق و مزایا از جمله اضافه‌کاری نیز سر ماه محاسبه و پرداخت می‌شود.

علل وقوع اضافه‌کاری

اضافه‌کاری در کارگاه‌ها در دو حالت رخ می‌دهد:

1. کارگران در ادامه ساعات کار عادی خود بیش از ساعات کار موظفی کار می‌کنند.
2. کارگران در روزهای تعطیل رسمی سر کار حاضر می‌شوند.

برابر با مواد قانونی اشاره شده اگر کارگری بیشتر از ساعات کار موظفی کار کند باید اضافه‌کاری به وی پرداخت گردد.

فرمول محاسبه تعطیل کاﺭﯼ

در بخش دیگر فرمول های حقوق و دستمزد ؛بر اساس ماده ۶۲ قانون کار، روز جمعه به‌عنوان روز تعطیل هفتگی کارگران در نظر گرفته شده است و کارگران باید از این روز به‌عنوان استراحت استفاده کنند، در حالی که همچنان مستحق دریافت مزد روز جمعه هستند. به عبارت دیگر، کارگر حتی اگر در روز جمعه کار نکند، باز هم برای آن روز حقوق دریافت می‌کند. اما اگر به هر دلیلی، کارگری در روز جمعه مشغول به کار شود و از این روز تعطیل بهره‌مند نشود، مطابق قانون، باید مبلغی بیشتر از مزد عادی خود دریافت کند.

در این حالت، برای جبران عدم استفاده از تعطیلی جمعه، کارگر مشمول دریافت ۴۰ درصد اضافه بر مزد معمولی خواهد شد. این افزایش پرداخت به‌منظور تشویق کارگران به استراحت در روز جمعه و همچنین جبران فشار کاری در این روز در نظر گرفته شده است.

بنابراین یکی از فرمول‌های حقوق و دستمزد، مربوط به «تعطیل‌کاری» است. این فرمول برای محاسبه دستمزدی به کار می‌رود که کارگر در ازای فعالیت در روزهای تعطیل (از جمله جمعه‌ها) دریافت می‌کند. مطابق این فرمول، برای هر ساعت کاری در روز تعطیل، دستمزد کارگر ۱.۸ برابر دستمزد عادی او خواهد بود.

فرمول به‌صورت زیر است:
دستمزد تعطیل‌کاری = دستمزد هر ساعت کار عادی × 1.8

تعطیل کاری و روزهای تعطیل قانون کار

این فرمول تضمین می‌کند که کارگر در قبال از دست دادن روز استراحت خود، جبران مالی مناسبی دریافت کند و عدالت در پرداخت حقوق رعایت شود.

بر اساس مفاد قانون کار، روز جمعه به‌عنوان تعطیل هفتگی برای کارگران در نظر گرفته شده و کارفرما موظف است مزد، مزایا و بیمه این روز را حتی در صورت عدم حضور کارگر در محل کار پرداخت کند. ماده ۶۲ صراحتاً بر این نکته تأکید دارد. همچنین مطابق ماده ۶۳، تمامی تعطیلات رسمی تقویم کشور به‌علاوه یازدهم اردیبهشت‌ماه (روز کارگر)، جزو تعطیلات رسمی با حق مزد برای کارگران محسوب می‌شود.

با نگاهی به ترکیب مواد ۵۱، ۶۲ و ۶۳ قانون کار، می‌توان نتیجه گرفت که اگر کارگری در یکی از روزهای تعطیل رسمی مشغول به کار شود و در ازای آن، روز دیگری را به‌عنوان تعطیل جایگزین دریافت نکند، این کار منجر به افزایش ساعات کاری او فراتر از ساعت موظفی قانونی می‌شود. در نتیجه، چنین شرایطی مشمول پرداخت اضافه‌کاری خواهد بود. لازم به ذکر است که در اصطلاح عرفی، به این نوع اضافه‌کاری که در ایام تعطیل انجام می‌شود، «تعطیل‌کاری» گفته می‌شود. با این حال، چنین اصطلاحی به‌طور رسمی در متن قانون کار وجود ندارد و از نظر حقوقی، این نوع فعالیت به‌عنوان اضافه‌کاری تلقی می‌شود.

در مورد روز جمعه، ماده ۶۲ قانون به‌وضوح آن را تعطیل هفتگی کارگران معرفی کرده است. اما در برخی مشاغل که ماهیت کاری آن‌ها ایجاب می‌کند کارگران در روز جمعه نیز مشغول به کار باشند، قانون‌گذار پیش‌بینی کرده که علاوه بر مزد معمول، مبلغی معادل ۴۰ درصد اضافه به‌عنوان «فوق‌العاده جمعه‌کاری» برای ساعات کار این روز به کارگر پرداخت شود.

علت در نظر گرفتن این فوق‌العاده برای جمعه نسبت به سایر تعطیلات، اهمیت اجتماعی و خانوادگی این روز است. از آن‌جا که روز جمعه به‌طور عمومی روز استراحت و گردهمایی خانوادگی تلقی می‌شود، محروم شدن کارگر از این فرصت باید با جبران مالی بیشتری همراه باشد. به همین دلیل، فوق‌العاده ۴۰ درصدی مختص جمعه است و در سایر روزهای تعطیل رسمی که کار انجام می‌شود، چنین افزایشی لحاظ نمی‌گردد، مگر آنکه منجر به اضافه‌کاری شود.

تفاوت جمعه‌ کاری و تعطیل کاری

در بخش دیگر فرمول های حقوق و دستمزد ؛ فوق‌العاده ۴۰ % جمعه کاری متفاوت از ۴۰% موضوع اضافه‌کاری است. به‌عنوان‌مثال کارگری که هم روز جمعه کار می‌کند و هم روز تعطیل رسمی وسط هفته و به‌جای این دو روز تعطیل روز دیگری را تعطیل نیست برای روز جمعه که سر کار بوده هم اضافه‌کاری و هم جمعه کاری (۱۸۰%) محاسبه می‌شود. اما برای روز تعطیل رسمی وسط هفته فقط اضافه‌کاری (۱۴۰%) تعلق می‌گیرد.

فرمول محاسبه شب‌کاری

در بخش دیگرفرمول های حقوق و دستمزد ؛ فرمول محاسبه شب‌کاری یکی دیگر از فرمول‌های حقوق و دستمزد است. طبق ماﺩﻩ ۵۸ برﺍﯼ هر ساعت کاﺭ ﺩﺭ شب تنها به کاﺭگرﺍﻥ ﻏیر نوبتی ۳۵ % ﺍضافه بر مزﺩ ساعت کاﺭ عاﺩﯼ تعلق می‌گیرد. فرمول شب‌کاری عبارت است از:

در قانون کار، «کار غیر نوبتی» به کاری گفته می‌شود که در آن، ساعات کاری کارگر به‌صورت ثابت و بدون چرخش شیفت باشد، به‌گونه‌ای که هیچ بخشی از زمان کار در بازه بین ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح قرار نگیرد. در این حالت، کارگر مشمول دریافت فوق‌العاده شب‌کاری نخواهد بود و در صورت وجود تغییرات زمانی در شیفت‌های کاری، ممکن است مشمول نوبت‌کاری شود، نه شب‌کاری.

فرمول محاسبه نوبت کاری

در بخش دیگر فرمول های حقوق و دستمزد ؛مطابق ماده ۵۵ قانون کار، کار نوبتی به مشاغلی گفته می‌شود که زمان انجام آن در طول ماه تغییر می‌کند و دارای الگوی ثابتی نیست. این نوع کارها معمولاً شامل چند شیفت کاری در طول روز هستند و کارگر بر اساس برنامه زمان‌بندی در شیفت‌های مختلف حضور می‌یابد. نوبت‌کاری به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود که هرکدام نرخ متفاوتی برای محاسبه فوق‌العاده نوبت‌کاری دارند:

۱. نوبت‌کاری بین صبح و عصر:
اگر کار نوبتی بین ساعات صبح و عصر انجام شود، معادل ۱۰ درصد از مزد ثابت روزانه به‌ازای هر روز نوبت‌کاری به کارگر تعلق می‌گیرد.
فرمول:
روزهای نوبت‌کاری × ۱۰٪ × مزد ثابت روزانه

۲. نوبت‌کاری بین عصر و شب:
چنانچه شیفت نوبتی بین ساعات عصر تا شب باشد، کارگر مستحق دریافت ۱۵ درصد اضافه بر مزد روزانه است.
فرمول:
روزهای نوبت‌کاری × ۱۵٪ × مزد ثابت روزانه

۳. نوبت‌کاری بین صبح و شب یا عصر و شب:
در صورتی که نوبت‌کاری شامل بازه زمانی شب نیز باشد (یعنی بین ساعت ۲۲ تا ۶ صبح)، میزان فوق‌العاده نوبت‌کاری به ۲۲.۵ درصد افزایش می‌یابد.
فرمول:
روزهای نوبت‌کاری × ۲۲.۵٪ × مزد ثابت روزانه

بنابراین، هنگام محاسبه حقوق و دستمزد از طریق فرمول های حقوق و دستمزد برای کارکنان نوبت‌کار، باید به نوع نوبت‌کاری و زمان‌بندی آن دقت شود، زیرا درصد محاسبه‌شده با توجه به ساعات فعالیت در طول شبانه‌روز متفاوت خواهد بود.

مقالات مرتبط با مقاله فرمول های حقوق و دستمزد :

• واریز حقوق کارمندان در سال 1404 بدون پرداخت مالیات ممنوع شد!!!
• مالیات حقوق چیست؟ آموزش نحوه محاسبه مالیات بر حقوق 1404

نحوه محاسبه پایه سنوات

در بخش دیگر فرمول های حقوق و دستمزد ؛ پایه سنوات یکی از مؤلفه‌های مهم در نظام فرمول‌های حقوق و دستمزد است که به منظور قدردانی از سابقه و تجربه کاری کارگران به آن‌ها تعلق می‌گیرد. تا پیش از سال ۱۳۹۲، درباره شمول پایه سنوات برای کارگران با قراردادهای غیررسمی تردیدهایی وجود داشت. اما با صدور بخشنامه‌ای از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در همان سال، این ابهام برطرف شد. بر اساس این بخشنامه، پایه سنوات باید بدون تبعیض به تمام کارگران اعم از رسمی، پیمانی یا قرارداد موقت پرداخت شود و نوع قرارداد نمی‌تواند مانعی برای تعلق این مزایا باشد.

پایه سنوات به‌صورت ماهانه محاسبه می‌شود و نرخ آن معمولاً هر سال از سوی شورای‌عالی کار اعلام و با توجه به شرایط اقتصادی کشور به‌روزرسانی می‌شود. اگرچه پایه سنوات در ابتدا پس از یک سال سابقه کاری اعمال می‌شود، اما در سال‌های بعدی با توجه به درصد افزایش اعلام‌شده توسط شورا، رقم آن رشد خواهد داشت.

از طرفی، مزایای پایان کار یا همان «سنوات» طبق ماده ۲۴ قانون کار به کارگری که قرارداد او خاتمه یافته است، تعلق می‌گیرد. این مبلغ معادل یک ماه حقوق برای هر سال سابقه کار است، چه سابقه کاری پیوسته باشد و چه متناوب. این پرداخت شامل کارگران قرارداد موقت و کار معین نیز می‌شود، مشروط بر اینکه حداقل یک سال کار کرده باشند.

فرمول محاسبه سنوات پایان خدمت:

سنوات = (تعداد روزهای کارکرد / ۳۶۵) × حقوق ماهانه (مزد ثابت)

برای نمونه، اگر کارگری در یک سال ۲۵۰ روز کار کرده باشد و حقوق پایه او ۲۴۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال در ماه باشد، میزان سنوات به این شکل محاسبه می‌شود:

240,000,000 × (250 / 365) = 144.657.534 ریال

فرمول محاسبه عیدی

در بخش دیگر فرمول های حقوق و دستمزد ؛ فرمول محاسبه عیدی کارگران یکی از مهم‌ترین فرمول‌های حقوق و دستمزد است. فرمول عیدی کارگران دوبرابر آخرین حقوق آن‌هاست، مشروط بر اینکه از سه برابر حداقل حقوق سال مربوطه بیشتر نباشد. طبق قانون، هیچ کارگری نباید کمتر از حداقل حقوق دریافت کند، بنابراین عیدی به‌هیچ‌وجه از دوبرابر حداقل حقوق کمتر نخواهد بود. مبلغ اعلام شده در مورد کارگرانی است که یک سال در کارگاه به کار اشتغال دارند. کسانی که کمتر از یک سال کار کرده‌اند به نسبت مدت کارکرد از عیدی برخوردار می‌شوند؛ بنابراین فرمول عیدی عبارت است از:

عیدی = دوبرابر پایه حقوﻕ مشرﻭﻁ به ﺍینکه ﺍﺯ سه برﺍبر حدﺍقل حقوﻕ هماﻥ ساﻝ بیشتر نباشد.

ﺍگر دوبرابر پایه حقوق بیشتر از سه برﺍبر حدﺍقل حقوﻕ هماﻥ ساﻝ بوﺩ = (ﺭﻭﺯهای کاﺭکرﺩ * ۳۶۵) / (۳ * حدﺍقل پایه حقوﻕ)

مبلغ عیدی کارمندی با حقوق پایه ماهیانه 140.000.000 ریال با کارکرد 280 روز در سال 1404 به شکل زیر محاسبه می شود:

مبلغ عیدی کارمند مورد نظر : 140.000.000 * 2 * 280 / 365 = 214.794.520 ریال

فرمول ساعات کار موظفی کارگران

در بخش دیگر فرمول های حقوق و دستمزد ؛ در قانون کار مدت کار موظفی برای کارگران تعریف شده است که اگر کارگران این مدت را کار کنند کارکرد کامل محسوب می‌شود. کارکرد مازاد بر ساعات کار موظفی، اضافه کار و کارکرد کمتر از ساعات کار موظفی کسر کار به حساب می‌آید. در تبصره 1 ماده 51 قانون کار ساعات کار در هر هفته 44 ساعت تعیین شده است. ممکن است 44 ساعت در طول 5 یا 6 روز کامل شود و از این لحاظ محدودیت وجود ندارد. در صورتی که 44 ساعت کار در طول 5 روز انجام شود روز پنجشنبه و جمعه با مزد خواهند بود. یکی از سؤالاتی که برای حسابداران در مورد فرمول های حقوق و دستمزد  پیش می‌آید این است که فلسفه ساعات کار روزانه ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه چیست؟

ساعات کار هفتگی کارگران ۴۴ ساعت است. هر هفته ۶ روز کاری دارد؛ بنابراین با تقسیم ۴۴ بر ۶ عدد ۷.۳۳ به دست می‌آید که معادل ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه است؛ بنابراین ساعات کار موظفی کارگر در هر روز ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه است.

فرمول محاسبه حق بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور

در بخش دیگر فرمول های حقوق و دستمزد ؛ برای آشنایی با نحوه محاسبه حق بیمه مشاغل سخت لازم است به قانون ماده ۵۲ و ۶۵ قانون کار مراجعه نمایید. در مواردی که کارگاه دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل باشد، با توجه به ماهیت شغل و محیط کار فوق‌العاده سختی کار تعلق می‌گیرد. نحوه محاسبه حق بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور به‌صورت زیر است:

میانگین ۱۲ ماه یا آخرین ماه (هرکدام بیشتر باشد) *۴%* کل سنوات مشمول سخت و زیان‌آور جمع می‌شود با مستمری استحقاقی *۴% *سنوات سخت و زیان‌آور قبل از تاریخ ۱۳۸۰/۰۷/۱۴

لازم به توضیح است فرمول بالا با توجه به بخشنامه جدید ۴۹/۵و ۴۹/۶ سازمان تأمین اجتماعی بوده و در دو قسمت ایجاد می‌شود و طبق بخشنامه ۴۹/۷ کل آن قابل تقسیط تا حداکثر ۹ قسط است. مستمری استحقاقی معمولاً میانگین حقوق و مزایای مشمول ۲۴ ماه آخر است.

فرمول محاسبه مأموریت

در بخش دیگر فرمول های حقوق و دستمزد ؛ ماده 46 قانون کار به حق ماموریت در قانون کار و نحوه محاسبه ماموریت می‌پردازد. به موجب این ماده قانونی، به کارگرانی که به موجب قرارداد یا موافقت بعدی (توافقات بین کارفرما و کارگر) به ماموریت‌های کاری خارج از محل خدمت خود اعزام می‌شوند، فوق العاده حق ماموریت تعلق می‌گیرد. فرمول محاسبه حق ماموریت عبارت است از:

پاسخگوی سوالات شما درباره مقاله فرمول های حقوق و دستمزد هستیم….