مرور زمان مالیاتی چیست؟ راهنمای کامل + آخرین بخشنامه‌ها

مرور زمان مالیاتی موضوعی است که بسیاری از مؤدیان با آن آشنا نیستند، اما می‌تواند نقش مهمی در تعیین تکلیف بدهی‌های قدیمی داشته باشد. تصور کنید سال‌ها از پرداخت یا عدم پرداخت مالیات گذشته و ناگهان برگه‌ای از اداره امور مالیاتی دریافت کنید که ادعای مطالبه‌ای قدیمی را مطرح می‌کند. اینجاست که پرسش مهمی شکل می‌گیرد: آیا این مطالبه قانونی است یا زمان آن منقضی شده و دیگر قابل پیگیری نیست؟
قانون مرور زمان مالیاتی به همین موضوع می‌پردازد؛ قانونی که گاهی همچون سپری در برابر بدهی‌های گذشته عمل می‌کند و گاهی ممکن است با یک مطالبه ناگهانی شما را غافلگیر کند. در این مقاله از نورترازان معین ( مجری و مشاور امور مالیاتی ) به‌طور کامل به بررسی مرور زمان مالیاتی، جزئیات و نکات کاربردی آن می‌پردازیم.

برای مشاوره و تکمیل اظهارنامه مالیاتی توسط شرکت نورترازان معین، همین حالا شماره تماس خود را وارد کنید و با مشاور مالیاتی در ارتباط باشید.

تعریف مرور زمان مالیاتی در قانون

مرور زمان مالیاتی به بازه‌ای مشخص از زمان گفته می‌شود که با پایان یافتن آن، سازمان امور مالیاتی دیگر امکان مطالبه یا پیگیری مالیات یک دوره خاص را نخواهد داشت. می‌توان آن را به یک ساعت شنی تشبیه کرد؛ زمانی که شن‌ها تمام می‌شوند، پرونده مالیاتی نیز بسته تلقی می‌شود. بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم، این قاعده تنها در خصوص مالیات بر درآمد اعمال می‌شود و شامل تمامی انواع مالیات‌ها نیست.

مدت زمان مرور مالیاتی بسته به اینکه مودی اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه کرده باشد یا خیر، متفاوت است و به دو حالت تقسیم می‌شود:

۱. در صورت تسلیم اظهارنامه مالیاتی

مطابق ماده ۱۵۶ قانون مالیات‌های مستقیم، اگر مودی در موعد مقرر اظهارنامه خود را ارائه دهد، سازمان امور مالیاتی تنها یک سال پس از پایان مهلت تسلیم فرصت دارد برگ تشخیص صادر کند.
چنانچه در این بازه برگ تشخیص صادر نشود، یا صادر شود اما حداکثر تا یک سال و سه ماه به مودی ابلاغ نگردد، اظهارنامه ارائه‌شده قطعی و غیرقابل تغییر خواهد بود.

۲. در صورت عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی

اگر مودی اظهارنامه را در موعد مقرر ارائه نکند یا اصولاً موظف به تسلیم آن نباشد، طبق ماده ۱۵۷ قانون مالیات‌های مستقیم، مدت مرور زمان پنج سال از تاریخ سررسید پرداخت مالیات تعیین می‌شود.
در این حالت، اگر برگ تشخیص در طول این مدت صادر نشود یا صادر گردد اما حداکثر ظرف ۵ سال و سه ماه به مودی ابلاغ نشود، مالیات مربوطه دیگر قابلیت مطالبه نخواهد داشت.

مرور زمان در قانون مالیات‌های مستقیم

مرور زمان مالیاتی یکی از مهم‌ترین مفاهیم در قانون مالیات‌های مستقیم است که حدود و زمان مطالبه مالیات از سوی سازمان امور مالیاتی را مشخص می‌کند. مطابق ماده ۱۵۷ قانون مالیات‌های مستقیم، این قاعده صرفاً شامل مالیات‌های درآمدی مندرج در باب سوم قانون می‌شود و مدت آن ۵ سال از تاریخ سررسید پرداخت مالیات است. البته شرط آن است که در این بازه، درآمد مودی مشخص شود، برگ تشخیص صادر گردد و حداکثر تا سه ماه پس از پایان پنج سال به مودی ابلاغ شود. به بیان ساده، سازمان امور مالیاتی در مجموع ۵ سال و ۳ ماه فرصت دارد تا نسبت به مطالبه مالیات اقدام کند.

نکته مهم

هر نوع مالیات درآمدی، مانند مالیات بر حقوق، املاک، مشاغل یا اشخاص حقوقی، سررسید مخصوص به خود دارد. بنابراین نمی‌توان تاریخ سررسید یک نوع مالیات را برای سایر انواع مالیات‌ها مبنا قرار داد. همین تفاوت‌ها اهمیت ویژه‌ای در محاسبه صحیح مرور زمان مالیاتی و رعایت حقوق مودیان دارد. با این حال، در برخی موارد مشاهده شده که سازمان امور مالیاتی در عمل به این موضوع توجه کافی نمی‌کند.

موارد مشمول مرور زمان مالیاتی

۱. مرور زمان مالیاتی حقوق

مطابق ماده ۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم، کارفرمایان موظف‌اند هنگام پرداخت یا تخصیص حقوق، مالیات آن را کسر و حداکثر تا پایان ماه بعد به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند. نقطه شروع مرور زمان در اینجا همان تاریخ سررسید پرداخت است. طبق ماده ۱۵۷، سازمان امور مالیاتی حداکثر ۵ سال و ۳ ماه فرصت دارد برگ تشخیص مالیات حقوق را صادر و ابلاغ کند.

۲. مرور زمان مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

اشخاص حقوقی باید حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالی، اظهارنامه، ترازنامه و حساب سود و زیان خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند. از همین تاریخ، مرور زمان آغاز می‌شود و سازمان امور مالیاتی حداکثر ۵ سال و ۳ ماه فرصت دارد مالیات این اشخاص را مطالبه کند.

۳. مرور زمان مالیات بر درآمد مشاغل

صاحبان مشاغل موظف‌اند اظهارنامه مالیاتی خود را تا پایان خردادماه سال بعد تسلیم کنند. این تاریخ مبنای محاسبه مرور زمان خواهد بود و طبق قانون، سازمان امور مالیاتی تنها تا ۵ سال و ۳ ماه پس از آن حق صدور و ابلاغ برگ تشخیص را دارد.

مواردی که مشمول مرور زمان مالیاتی نمی‌شوند

برخی مالیات‌ها به دلیل ماهیت خاص خود، مشمول مرور زمان نیستند و سازمان امور مالیاتی می‌تواند در هر زمان نسبت به مطالبه آن‌ها اقدام کند:

• مالیات بر دارایی: شامل اموال منقول و غیرمنقول افراد می‌شود که به دلیل قابلیت ردیابی، همواره قابل مطالبه است.

• مالیات املاک: بر اساس رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، مالیات نقل‌وانتقال املاک و حق واگذاری محل جزء مالیات عملکرد محسوب نمی‌شود و بنابراین مشمول مرور زمان پنج‌ساله نیست.

• مالیات بر ارزش افزوده: به دلیل ماهیت گردش مالی در زنجیره تولید و توزیع، مشمول مرور زمان مالیاتی نمی‌شود. در این مورد، قانون صراحت کافی ندارد و اجرای آن نیازمند تفسیر دقیق است.

بخشنامه‌های مرتبط با مرور زمان مالیاتی

برای رفع ابهامات قانونی، سازمان امور مالیاتی بخشنامه‌های مختلفی صادر کرده است. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• بخشنامه ۲۱۰/۹۹/۸ (مورخ ۱۳۹۹/۱/۱۹): تعیین تاریخ سررسید پرداخت به‌عنوان مبنای محاسبه مرور زمان پنج‌ساله.

• بخشنامه ۲۰۰/۱۴۰۲/۲۶ (مورخ ۱۴۰۲/۱۲/۲۸): تعیین مرور زمان پنج‌ساله برای جرایم ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم.

• بخشنامه ۶۴۸۰۲/۱۳۰۴۳/۴/۳۰: تأکید بر رعایت مرور زمان در مالیات حقوق.

• بخشنامه ۲۳۰/۱۰۳۵۹/د (مورخ ۱۳۹۸/۲/۳۰): بررسی موارد مربوط به مطالبه از غیر مودی.

این بخشنامه‌ها ابزار مهمی برای دفاع مودیان در برابر مطالبه‌های مالیاتی خارج از مهلت قانونی به شمار می‌روند.

جمع‌بندی

مرور زمان مالیاتی، با استناد به مواد ۱۵۶ و ۱۵۷ قانون مالیات‌های مستقیم، یکی از مهم‌ترین ضمانت‌های قانونی برای حمایت از حقوق مودیان است. این قاعده بسته به شرایط تسلیم یا عدم تسلیم اظهارنامه، بین یک سال تا پنج سال متغیر است و تنها بر مالیات‌های عملکرد و درآمدی (مانند مالیات حقوق و مشاغل) اعمال می‌شود.
در مقابل، مالیات‌هایی نظیر مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر دارایی و مالیات بر ارث از این قاعده مستثنی هستند و سازمان امور مالیاتی می‌تواند در هر زمان نسبت به آن‌ها اقدام کند.

مدیریت مالی و مالیاتی هر لحظه اهمیت دارد. اگر هم‌اکنون اقدام نکنید، ممکن است فرصت‌های طلایی برای صرفه‌جویی و بهینه‌سازی را از دست بدهید.