وصول مالیات چیست و چگونه انجام می‌شود؟

وصول مالیات: فرآیند، مراحل و الزامات قانونی

وصول مالیات با صدور و ابلاغ برگ قطعی مالیات به مودی آغاز می‌شود و آخرین مرحله اجرایی عملیات پرداخت مالیات محسوب می‌گردد. قانونگذار در باب چهارم قانون مالیات‌های مستقیم، در مواد ۲۱۰ الی ۲۱۸، به شرح فرآیند وصول مالیات پرداخته است. مودی موظف است با مراجعه به اداره امور مالیاتی نسبت به پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی خود اقدام نماید. لازم به ذکر است که بی‌اطلاعی از فرآیند وصول مالیات می‌تواند موجب محرومیت مودیان از مزایا و تسهیلات قانونی و حتی تعلق جرایم مالیاتی شود. به بیان دیگر، وصول مالیات به معنای عملیات دریافت مالیات قطعی شده از مودیان است.با توجه به پیچیدگی‌های قوانین مالیاتی، استفاده از مشاوره مالیاتی تخصصی اهمیت زیادی دارد. شرکت حسابداری و مالیاتی نورترازان معین می‌تواند با بررسی دقیق نوع فعالیت، درآمد و شرایط کسب‌وکار شما، بهترین مسیر را برای کاهش مالیات و بهره‌مندی از معافیت‌های قانونی ارائه دهد — تا شما بتوانید با پرداخت کمترین مالیات ممکن، فعالیت اقتصادی خود را با آرامش و اطمینان ادامه دهید.برای دریافت مشاوره مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی با شرکت نورترازان معین ( مجری و مشاور امور مالیاتی ) ، شماره خود را در لینک زیر وارد کنید تا کارشناسان نورترازان معین با شما تماس بگیرند.

مالیات از لحاظ مطالبه و وصول مالیات به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود:

• مالیات مستقیم: این نوع مالیات مستقیماً بر منبع درآمد یا دارایی اشخاص وضع می‌شود و دامنه وسیع‌تری دارد. مالیات مستقیم متناسب با درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی تعیین شده و شامل مالیات بر درآمد و دارایی می‌گردد.

• مالیات غیرمستقیم: این نوع مالیات به قیمت کالاها و خدمات اضافه شده و مصرف‌کننده نهایی آن را پرداخت می‌کند. پرداخت‌کننده در این نوع مالیات مشخص نیست و شامل مالیات بر ارزش افزوده و مالیات واردات می‌شود.

فرآیند وصول مالیات

بر اساس ماده ۲۱۰ قانون مالیات‌های مستقیم، هرگاه مودی مالیات قطعی شده خود را ظرف مهلت مقرر (۱۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ قطعی) پرداخت نکند، وصول مالیات وارد مرحله عملیات اجرایی می‌شود و برگ اجرایی صادر می‌گردد.

در این مرحله، برگ اجرایی شامل اطلاعاتی مانند نوع و مبلغ مالیات، مدارک تشخیص قطعی بدهی، سال عملکرد، مبالغ پرداختی قبلی و جرایم متعلق به مودی است و به وی ابلاغ می‌شود.

اداره وصول و اجرا مجدداً فرصتی برای پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی تعیین می‌کند. اگر توافق در مهلت مقرر انجام شود، بدهی مالیاتی مودی تسویه شده و عملیات وصول مالیات پایان می‌یابد.

در غیر این صورت، اگر مودی ظرف یک ماه از ابلاغ برگ اجرایی نسبت به پرداخت یا ترتیب پرداخت مالیات اقدام نکند، اموال وی به میزان بدهی (شامل اصل بدهی و کل جرایم متعلقه پس از کسر پرداختی‌ها به اضافه ۱۰ درصد بدهی) توقیف می‌شود و به ترتیب اولویت اموالی که نقدشوندگی بالاتری دارند به اجرا گذاشته می‌شود.

روش‌های وصول مالیات

امروزه مالیات به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی دولت برای رسیدن به اهداف اقتصادی و اجتماعی استفاده می‌شود و بیشترین تمرکز بر وصول مالیات برای تأمین درآمد دولت است. با داشتن درآمد مالیاتی، دولت می‌تواند وظایف خود را بهتر انجام دهد و برنامه‌های درازمدت، میان‌مدت و بودجه سالانه خود را به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته بر اساس درآمدهای مالیاتی تنظیم نماید.

انواع روش‌های وصول مالیات در سازمان امور مالیاتی به شرح زیر است:

۱. روش خوداظهاری

در روش خوداظهاری، اداره امور مالیاتی به اطلاعات ارائه‌شده توسط مودی، از جمله میزان سود و زیان و ترازنامه، که بدون دخالت ممیزان مالیاتی تهیه شده است، اکتفا می‌کند و آن را مبنای محاسبه مالیات قرار می‌دهد.

این روش مبتنی بر تسلیم اظهارنامه مالیاتی توسط مودیان در فرصت‌های قانونی و پرداخت مالیات متعلقه در سررسیدهای تعیین‌شده است. فلسفه اصلی این روش بر اعتماد متقابل و پایبندی مودی به قوانین مالیاتی است و یکی از موثرترین ابزارهای وصول مالیات به شمار می‌آید.

۲. تقسیط بدهی مالیاتی

تقسیط بدهی مالیاتی به معنای پرداخت بدهی مالیاتی در اقساط است و هرچند در ابتدا ممکن است نوعی دیرکرد در پرداخت مالیات به نظر برسد، اما به عنوان یک امتیاز دو سویه عمل می‌کند. سازمان امور مالیاتی با اعمال این روش، هم امکان دریافت مالیات را تسهیل می‌کند و هم به مودیان که توان پرداخت نقدی بدهی خود را ندارند، فرصت می‌دهد تا بدهی خود را به صورت اقساطی پرداخت کنند.

تفاوت تقسیط مالیات با علی‌الحساب و پیش‌پرداخت مالیاتی در این است که تقسیط مربوط به مالیات قطعی شده است، در حالی که علی‌الحساب و پیش‌پرداخت مالیاتی پیش از قطعیت مالیات انجام می‌شود.

بر اساس ماده ۱۶۷ قانون مالیات‌های مستقیم، سازمان امور مالیاتی می‌تواند برای مودیانی که قادر به پرداخت نقدی بدهی مالیاتی خود اعم از اصل و جریمه نیستند، بدهی مربوطه را حداکثر تا سه سال پس از تاریخ ابلاغ مالیات قطعی، تقسیط نماید. این روش یکی از ابزارهای مهم و قانونی وصول مالیات محسوب می‌شود.

برای کاهش مالیات و جلوگیری از جرایم دیرکرد مالیات، دریافت مشاوره تخصصی اهمیت ویژه‌ای دارد. شرکت نورترازان معین به عنوان مجری و مشاور امور مالیاتی، با ارائه راهکارهای قانونی می‌تواند از پرداخت جریمه‌های مالیاتی جلوگیری کند. دریافت مشاوره مالیاتی با کارشناسان نورترازان معین با قرار دادن شماره خود در لینک زیر 👇

دریافت مشاوره رایگان

شماره موبایل خود را وارد کنید تا کارشناسان ما با شما تماس بگیرند.

👇

ارسال درخواست مشاوره

روش‌های وصول مالیات و همکاری مودیان

۱. همکاری با سازمان امور مالیاتی

همکاری با سازمان امور مالیاتی به معنای تعامل مودیان با این سازمان برای پرداخت مالیات خود است. به‌عنوان مثال، در گذشته سازمان امور مالیاتی می‌توانست در برخی صنایع و مشاغل در سال‌های خاص و در مناطق مشخص، مالیات برخی افراد را با توافق اتحادیه مربوطه تعیین و وصول مالیات را انجام دهد.

۲. روش قهرآمیز وصول مالیات

روش‌های قهرآمیز وصول مالیات برای مقابله با مودیانی است که از پرداخت مالیات قانونی خودداری می‌کنند و باعث اتلاف وقت و منابع می‌شوند. در این روش، با توقیف اموال، مسدود کردن حساب‌های بانکی یا سایر اقدامات مشابه، مودیان متخلف مجبور به پرداخت مالیات‌های قانونی و قطعی می‌شوند. این روش در مواد ۲۱۰ تا ۲۱۸ قانون مالیات‌های مستقیم تنظیم شده است.

۳. روش وصول مالیات از طریق تخفیف و بخشودگی

در برخی موارد، دولت برای ترغیب مودیان به پرداخت بدهی‌های مالیاتی معوق، تخفیف یا بخشودگی (اعم از اصل و جرایم) تصویب می‌کند. این اقدام ضمن تامین منابع مالی، پرونده‌های مالیاتی را مختومه اعلام می‌کند. مالیات‌های معوق غالباً پس از تغییر یا اصلاح قوانین، تحت عنوان «بقایای مالیاتی» مورد بخشودگی قرار می‌گیرند.

۴. مالیات تکلیفی

مالیات تکلیفی به مالیاتی گفته می‌شود که پرداخت آن به عهده شخص دریافت‌کننده وجه نیست، بلکه فرد پرداخت‌کننده طبق قانون موظف به کسر و واریز آن به سازمان امور مالیاتی است. به‌عنوان مثال، مدیر یک شرکت موظف است مالیات متعلق به حقوق کارکنان را از حقوق آنان کسر و به سازمان مالیاتی واریز کند.

مالیات‌های تکلیفی شامل موارد زیر است:

• مالیات بر درآمد اجاره املاک

• مالیات بر درآمد حقوق

• مالیات بر درآمد حق‌الزحمه

• مالیات علی‌الحساب حق‌الوکاله وکلا

• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج از ایران

نکته مهم: عدم انجام وظیفه قانونی کسر و پرداخت مالیات تکلیفی موجب جرایم، جریمه تأخیر و مسئولیت تضامنی پرداخت‌کننده می‌شود.

۵. وصول مالیات از طریق ابطال تمبر

برای تسریع فرآیند وصول مالیات و کاهش مراجعات، مالیات در برخی موارد از طریق ابطال تمبر دریافت می‌شود. این روش بر اساس مواد ۴۲ تا ۵۱ قانون مالیات‌های مستقیم (مالیات حق تمبر) و ماده ۱۰۳ قانون مالیات‌های مستقیم (حق تمبر وکلا) انجام می‌شود و گاهی به عنوان مالیات تکلیفی نیز تلقی می‌شود.

۶. ایجاد محدودیت برای مودیان بدهکار

مودیان بدهکار تا زمان پرداخت بدهی خود، مشمول محدودیت‌هایی مانند ممنوع‌الخروجی و محدودیت دریافت تسهیلات بانکی می‌شوند. ماده ۲۰۲ و ماده ۱۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم به این موضوع اشاره دارند.

عواقب عدم پرداخت مالیات

اگر مودی در مهلت مقرر پس از صدور و ابلاغ برگ اجرایی نسبت به پرداخت یا ترتیب پرداخت اقدام نکند، فرآیند وصول مالیات وارد مرحله اجرایی می‌شود. سازمان امور مالیاتی می‌تواند اقدام به توقیف اموال، مسدود کردن حساب‌ها و حتی ممنوعیت خروج مودی از کشور کند.

۱. توقیف اموال

مطابق ماده ۲۱۱ قانون مالیات‌های مستقیم و ماده ۳۱ آیین‌نامه اجرایی، اگر مودی پس از ابلاغ برگ اجرایی مالیات را پرداخت نکند، اموال منقول و غیرمنقول او به میزان بدهی (اصل و جرایم متعلقه + ۱۰٪) توقیف می‌شود. اموال با اولویت نقد و نقدشوندگی بالاتر ابتدا توقیف و از طریق مزایده به فروش می‌رسند.

نکته: مودی می‌تواند ظرف ۱۰ روز از تاریخ توقیف، با پرداخت بدهی و هزینه‌ها، اموال خود را آزاد کند.

۲. ممنوع‌الخروجی

افرادی که بدهی مالیاتی آنها از حد مجاز بالاتر باشد، مشمول ممنوع‌الخروجی می‌شوند. حد مجاز سال ۱۴۰۳ به شرح زیر است:

• افراد حقیقی معمولی: ۱۰۰ میلیون ریال

• افراد حقیقی تولیدی: ۲ میلیارد ریال

• افراد حقوقی تولیدی: تا ۵ میلیارد ریال یا ۲۰٪ سرمایه اصلی

مودیان می‌توانند یک بار در سال برای سفر زیارتی یا درمانی از کشور خارج شوند بدون نیاز به استعلام ممنوع‌الخروجی.

۳. عدم صدور یا تمدید کارت بازرگانی

طبق ماده ۱۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم، صدور یا تمدید کارت بازرگانی و پروانه کسب منوط به ارائه گواهی پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی مالیاتی است. مسئولان موسسات و بانک‌ها در صورت عدم رعایت این دستور، مسئولیت تضامنی پرداخت مالیات دارند.

نکات اجرایی ماده ۱۸۶

• اعطای تسهیلات بانکی و سایر خدمات مالی مشروط به ارائه گواهی پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی مالیاتی

• سازمان امور مالیاتی مکلف است اسامی مدیران بدهکار به همراه مشخصات آنها را به اداره ثبت شرکت‌ها اعلام کند

• ثبت شرکت یا عضویت در هیات مدیره تا سه سال برای افراد متخلف ممنوع می‌شود

اموالی که شامل توقیف مالیاتی نمی‌شوند

مطابق ماده ۲۱۲ قانون مالیات‌های مستقیم، توقیف اموال زیر توسط سازمان امور مالیاتی ممنوع است:

• دو سوم حقوق کارکنان و سه چهارم حقوق بازنشستگی و وظیفه

• لباس و اشیا و لوازمی که برای رفع نیازهای ضروری مودی و افراد تحت تکفل او لازم است، همچنین آذوقه و نفقه اشخاص واجب‌النفقه مودی

• ابزارآلات کشاورزی و صنعتی و وسایل کسب که برای تأمین حداقل معیشت مودی لازم است

• محل سکونت به اندازه متعارف

تبصره‌ها:

1. در صورتی که ارزش مالی قابل توقیف بیش از میزان بدهی مودی باشد و قابل تفکیک نباشد، تمام مال توقیف و پس از فروش مازاد آن مسترد می‌شود، مگر اینکه مودی اموال دیگری معادل بدهی معرفی کند.

2. اگر مودی یکی از زوجین باشد، اثاث البیت عادتا مورد استفاده زنان متعلق به زن و باقی متعلق به شوهر شناخته می‌شود، مگر خلاف آن اثبات شود.

3. توقیف واحدهای تولیدی، کشاورزی یا صنعتی، نباید موجب تعطیلی آن‌ها در طول عملیات اجرایی شود.

نکته مهم:
مودی می‌تواند ظرف ده روز از تاریخ توقیف، با پرداخت بدهی یا تقسیط بدهی به همراه ۱۰٪ اضافه و هزینه‌های متعلقه، اموال خود را آزاد کند.

توقف اجرای فرآیند وصول مالیات

برخی از موارد مهم که منجر به توقف عملیات اجرایی وصول مالیات می‌شوند، شامل موارد زیر است:

1. پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی مالیاتی توسط مودی

2. فوت مودی یا محجور شدن وی (عملیات اجرایی تا تعیین ورثه قانونی یا نصب قیم متوقف می‌شود)

3. صدور دستور موقت توسط شعب دیوان عدالت اداری به درخواست مودی در راستای شکایت از کمیسیون‌های مالیاتی

4. درخواست توقف عملیات اجرایی توسط مودی به شورای‌عالی مالیاتی با ارائه سپرده، ضمانت یا معرفی ضامن معتبر

5. صدور رأی هیئت حل اختلاف مالیاتی (ماده ۲۱۶ قانون مالیات‌های مستقیم) مبنی بر توقف عملیات اجرایی

6. نقض رأی هیئت حل اختلاف مالیاتی توسط دادگاه‌های ذی‌صلاح یا شعب شورای‌عالی مالیاتی

مسئولیت اشخاص حقوقی در قبال وصول مالیات

مطابق ماده ۱۹۸ قانون مالیات‌های مستقیم:

• مدیران شرکت‌های تجاری به طور جمعی یا فردی نسبت به مالیات قطعی شده شرکت در دوره مدیریت خود، مسئولیت تضامنی دارند.

• اداره امور مالیاتی می‌تواند مالیات شرکت را از اموال شخصی مدیران وصول کند و آن‌ها را تا زمان تسویه بدهی ممنوع‌الخروج کند.

• مسئولیت تضامنی شامل اعضای هیات مدیره و مدیرعامل است و اعضای علی‌البدل یا مدیران داخلی شامل آن نمی‌شوند.

• مسئولیت تضامنی تنها برای مالیاتی اعمال می‌شود که در دوره مدیریت مدیران مورد نظر، قطعی شده باشد.

• مدیرانی که مالیات شرکت را پرداخت کرده‌اند، می‌توانند هزینه پرداختی را از شرکت دریافت کنند.

محدودیت خروج مودیان بدهکار

بر اساس ماده ۲۰۲ قانون مالیات‌های مستقیم، وزارت اقتصاد یا سازمان امور مالیاتی می‌تواند از خروج مودیان بدهکار جلوگیری کند. میزان بدهی که منجر به ممنوع‌الخروجی می‌شود به شرح زیر است:

• اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه بهره‌برداری: بیش از ۲۰٪ سرمایه ثبت‌شده یا ۵ میلیارد ریال

• سایر اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی تولیدی: بیش از ۱۰٪ سرمایه ثبت‌شده یا ۲ میلیارد ریال

• سایر اشخاص حقیقی: بیش از ۱۰۰ میلیون ریال