حق مالکیت چیست؟ انواع آن کدامند؟

همه ی افراد باید به اموال دیگران احترام بگذارند.

در راستای این موضوع، قواعد و قوانینی پایه گذاری شده است که بر اساس آنها قواعدی بر حاکمیت اشخاص بر اموال حاکم شد.

در دنیای امروزی، مالکیت یکی از مهمترین حقوق افراد است که در مهمترین قانون ما یعنی قانون اساسی و قانون مدنی، احترام به آن وظیفه هر شخص است و اگر فردی خطا کند، قانون با او برخورد می کند؛ در این مقاله برای شما مفهوم مالکیت عینی و مالکیت بر منافع را به صورت مختصر و مفید آورده ایم.

حق مالکیت چه مفهومی دارد؟

حق مالکیت در هر ارگان، تعریفی متفاوت دارد:

در فرهنگ معین: حقی است که انسان نسبت به شی دارد و می‌تواند هرگونه تصرفی در آن بکند، به‌جز آنچه مورد استثنای قانون است.

در فقه مالکیت: معادل مفهوم تصرف و سلطه است.

در قانون اساسی اصل 22: حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردی که قانون تجویز کند.

در قانون اساسی اصل 47: مالکیت شخصی که از راه مشروع باشد محترم است. ضوابط آن را قانون معین می‌کند.

در قانون مدنی ماده 30: هر مالکی نسبت به مایملک خود حق هرگونه تصرف و انتفاع دارد،مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد.

به صورت کلی و در همه ی مفهوم ها در رابطه با حق مالکیت، سلطه به یک شی است و تنها عامل محدود کننده آن، قوانین تعریف شده در این جریان است.

با انواع حقوق مالکیت آشنا شوید:

حق مالکیت عینی: در این نوع، شخص، خود صاحب مال و منفعتی است که توسط خودش به دست آورده است. برای مثال، صاحبخانه از مستاجر بابت ملکی که اجاره داده است، اجاره دریافت می‌کند. در این شرایط شخص، هم مالک خانه و هم از منافع آن، استفاده می کند.

حق مالکیت منفعتی: در این نوع، فرد صاحب اموال نیست و فقط می‌تواند از منافع آن استفاده کند.

حق مالکیت معنوی: این حق مربوط به مواردی است که شیء وجود فیزیکی ندارد. این حق اکثرا مربوط به حق ثبت اختراع و یا مالکیت فکری است. برای مثال، یک مخترع دستگاه جدید تولید می کند ولی  شخص دیگری نمی‌تواند دستگاهی عینا مانند آن بسازد مگر این‌که مبلغی بابت آن پرداخت کند.

انواع حقوق مالکیت در قوانین مختلف:

در قانون مدنی:

• حق مالکیت عینی و منافعی: شخص مالک عینی، مالک منافع نیز است. مگر اینکه قانون او را محدود کرده باشد.
• حق مالکیت عرصه و اعیانی: عرصه، یعنی زمین ملکی. در مواردی مانند املاک وقفی، در صورتی‌که مستاجر در ملک وقف شده، بنا احداث کند، صرفا مالک اعیان خواهد بود. در این مورد نسبت به عرصه، هیچ حقی ندارد.
• حق مالکیت مفروز و مشاعی: ملک مشاعی، یعنی ملکی چند مالک داشته باشد. ملک مفروزی، همان ملک مشاع است که تقسیم شده است.
• حق مالکیت اختصاصی و اشتراکی: مالکیت اختصاصی، بخشی از ملک است که صرفا متعلق به مالک است، مانند تراس. و مالکیت اشتراکی، همه ساکنین حق استفاده از آن را دارند. مانند پله و پشت بام.