تمبر مالیاتی و مالیات حق تمبر چیست ؟

مقدمه تمبر مالیاتی

تمبر مالیاتی یکی از ابزارهای مهم در نظام مالیاتی کشور به شمار می‌رود که علاوه بر اعتباربخشی به اسناد و مدارک مالی و تجاری، به‌عنوان منبعی برای تأمین بخشی از درآمدهای عمومی دولت نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. با الصاق این تمبر به اسناد مختلف، اشخاص حقیقی و حقوقی ملزم به پرداخت مالیات حق تمبر می‌شوند؛ مالیاتی که در سامان‌دهی تراکنش‌های مالی، پیشگیری از تخلفات مالیاتی و تأمین هزینه‌های عمومی دولت نقش مؤثری ایفا می‌کند.

این مقاله با هدف آشنایی دقیق‌تر با مفهوم تمبر مالیاتی و مالیات حق تمبر، به بررسی مواد قانونی مرتبط با آن، از ماده ۴۴ تا ماده ۵۱ قانون مالیات‌های مستقیم، می‌پردازد. هدف از این تحلیل، تبیین جایگاه این نوع مالیات در نظام اقتصادی کشور و بررسی نقش آن در نظم‌بخشی به تعاملات مالی و اجتماعی است.

 تمبر مالیاتی چیست؟

تمبر مالیاتی، نوعی مدرک چاپی و کاغذی بوده که بر روی اوراق بهادار و اسناد چسبانده می‌شود و موجب اعتباربخشی آن سند می‌شود. همچنین پس از الصاق تمبر، آن سند مشمول پرداخت مالیات حق تمبر به دولت می‌شود.

مالیات حق تمبر چیست؟

مالیات حق تمبر از جمله مالیات‌های مستقیم محسوب می‌شود که بر اساس آن، اشخاص حقیقی و حقوقی موظف به پرداخت آن هستند. در چارچوب این قانون، با الصاق تمبر بر روی اسناد مالی، اعتبار و رسمیت اسناد تثبیت شده و در عین حال، مبلغ مشخصی به عنوان مالیات بر آن تعلق می‌گیرد.

مقالات مرتبط با مقاله تمبر مالیاتی: 

• راهنمای کامل تکمیل فرم تبصره 100 و نحوه ارسال فرم
• اظهارنامه حقیقی چیست؟ راهنمای تنظیم نحوه ارسال در سال 1404
• مالیات تکلیفی چیست؟ انواع مالیات تکلیفی – محاسبه و پرداخت

هدف اصلی دولت از دریافت مالیات حق تمبر، تأمین منابع مالی برای اداره کشور و ایجاد شفافیت در مبادلات مالی است. این مالیات نقش مهمی در موارد زیر ایفا می‌کند:

• تأمین هزینه‌های عمومی دولت

• کاهش تخلفات و سوء‌استفاده‌های مالیاتی

• مدیریت و نظم‌بخشی به تراکنش‌های مالی

در قانون مالیات‌های مستقیم، بخش مربوط به تمبر مالیاتی در مواد ۴۴ تا ۵۱ به طور مشخص تدوین شده که در ادامه به بررسی جزئیات آن پرداخته خواهد شد.

ماده ۴۴ – مالیات حق تمبر بر چک‌های بانکی

برای هر برگ چک که توسط بانک‌ها چاپ می‌شود، در زمان چاپ مبلغ ۲۰۰ ریال به‌عنوان حق تمبر دریافت خواهد شد.

ماده ۴۵ – مالیات حق تمبر بر اسناد مالی

بر اساس این ماده، از اسناد زیر سه در هزار مبلغ مندرج در آن‌ها به عنوان حق تمبر دریافت می‌شود:

• برات

• سفته (فته‌طلب)

• اسناد مشابه

تبصره:
در صورتی که مبلغ سند کمتر از ۱,۰۰۰ ریال باشد، حق تمبر آن معادل ۱,۰۰۰ ریال تعیین می‌گردد.

ماده ۴۶ – مالیات حق تمبر بر اسناد تجاری و حمل‌ونقل

تمام اسناد تجاری قابل انتقال که در داخل کشور صادر، مورد معامله قرار گرفته یا مورد استفاده قرار گیرند – به استثنای موارد ذکرشده در مواد ۴۵ و ۴۸ – مشمول دریافت ۵,۰۰۰ ریال حق تمبر خواهند بود. این اسناد شامل مواردی نظیر:

• بارنامه‌های هوایی و دریایی

• اسناد بیمه بار

در خصوص بارنامه‌های زمینی و صورت‌وضعیت مسافران، مبلغ ۱,۰۰۰ ریال به عنوان حق تمبر در نظر گرفته شده است.

شرکت‌های حمل‌ونقل موظف هستند:

• بارنامه‌ها را با دقت تنظیم کنند

• اطلاعات صحیح را درج نمایند

• مدارک را به مدت حداقل پنج سال نگهداری کنند

تبصره:
برای اسناد و مدارک زیر حق تمبر به شرح زیر اخذ می‌شود:

1. کارت معافیت سربازی: ۱۰,۰۰۰ ریال
2. گواهینامه رانندگی بین‌المللی: ۵۰,۰۰۰ ریال
3. پلاک ترانزیت خودرو یا شماره‌گذاری موقت: ۲۰۰,۰۰۰ ریال
4. گواهینامه رانندگی (سالانه): ۱,۰۰۰ ریال
5. کارنامه و گواهینامه تحصیلی (ابتدایی تا متوسطه): ۱,۰۰۰ ریال
6. دانشنامه کاردانی تا دکترا: ۱۰,۰۰۰ ریال
7. گواهی ارزش تحصیلی مدارس خارجی: ۲۰,۰۰۰ ریال
8. گواهی ارزش تحصیلی فنی‌وحرفه‌ای خارجی: ۵۰,۰۰۰ ریال
9. پروانه مامایی و مدرک دندانپزشکی تجربی: ۲۰,۰۰۰ ریال
10. پروانه‌های پزشکی، دندانپزشکی، پیراپزشکی و داروسازی: ۱۰۰,۰۰۰ ریال
11. جواز تأسیس، کارت شناسایی واحدهای تولیدی و معدنی، کارت بازرگانی، پروانه وکالت و کارشناسی: ۱۰۰,۰۰۰ ریال (برای تجدید: ۵۰,۰۰۰ ریال)

ماده ۴۷ – مالیات حق تمبر بر قراردادهای بانکی

در صورتی که قراردادها و اسناد مشابهی که میان بانک‌ها و مشتریان مبادله یا توسط مشتریان تعهد می‌شود در دفاتر اسناد رسمی به ثبت نرسند، مشمول حق تمبر به مبلغ ۱۰,۰۰۰ ریال خواهند بود. این حکم شامل اسناد زیر است:

• برگ شرایط عمومی حساب جاری

• قراردادهای تسهیلات یا وام بانکی

• قراردادهای سپرده‌گذاری سرمایه‌ای

• وکالت‌نامه‌های بانکی

• سایر قراردادهای مرتبط با خدمات بانکی

• ضمانت‌نامه‌های بانکی

• درخواست صدور ضمانت‌نامه

• درخواست گشایش اعتبار اسنادی

ماده ۴۸ – مالیات حق تمبر بر سهام و سهم‌الشرکه

سهام و سهم‌الشرکه شرکت‌های ایرانی (به استثنای شرکت‌های تعاونی) بر اساس ارزش اسمی آن‌ها، مشمول دو در هزار حق تمبر هستند.

تبصره:
پرداخت حق تمبر باید ظرف مدت دو ماه از تاریخ ثبت قانونی شرکت و در خصوص افزایش سرمایه، از تاریخ ثبت افزایش سرمایه صورت گیرد.

ماده ۴۹ – مسئولیت پرداخت حق تمبر اسناد

در مورد اسناد مشمول حق تمبر:

• اگر در داخل کشور صادر شده باشند، صادرکننده موظف به الصاق و ابطال تمبر است.

• اگر در خارج از کشور صادر شده باشند، اولین دارنده سند در ایران موظف است پیش از هرگونه امضا یا معامله، حق تمبر مربوطه را پرداخت کند.

ماده ۵۰ – نحوه عرضه تمبر مالیاتی

وزارت امور اقتصادی و دارایی مجاز است:

• اسناد مشمول حق تمبر را چاپ و در اختیار متقاضیان قرار دهد

• یا به جای استفاده از تمبر فیزیکی، مبلغ حق تمبر را از طریق قبض مالیاتی دریافت نماید.

ماده ۵۱ – ضمانت اجرای تخلف از پرداخت حق تمبر

در صورت عدم رعایت مقررات این فصل، متخلف علاوه بر پرداخت اصل حق تمبر، موظف به پرداخت جریمه‌ای معادل دو برابر مبلغ تمبر خواهد بود.