راهنمای کامل استرداد مالیات برای اشخاص حقیقی و حقوقی

استرداد مالیات به معنای بازپرداخت آن بخش از مالیاتی است که مؤدی به دلایل قانونی بیش از میزان واقعی پرداخت کرده است. در نظام مالیاتی کشور، این موضوع در چارچوب مواد ۲۴۲ و ۲۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم و همچنین در قانون مالیات بر ارزش افزوده به‌صورت شفاف و قانونی پیش‌بینی شده است.برای مشاوره و تکمیل اظهارنامه مالیاتی توسط شرکت نورترازان معین ( مجری  و مشاور امور مالیاتی ) ، همین حالا شماره تماس خود را وارد کنید و با مشاور مالیاتی در ارتباط باشید.

هرگاه مؤدی – اعم از شخص حقیقی یا حقوقی – به دلیل اشتباه در محاسبات، عدم اعمال معافیت‌ها، پرداخت‌های علی‌الحساب بیش از حد یا سایر دلایل قانونی، مبلغی بیشتر از مالیات قطعی خود پرداخت کند، می‌تواند مطابق مقررات نسبت به درخواست استرداد مالیات اقدام نماید.

استرداد مالیات می‌تواند شامل انواع مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم باشد و انجام آن مستلزم ارائه مستندات معتبر و رعایت دقیق مقررات سازمان امور مالیاتی است.

انواع استرداد مالیات در نظام مالیاتی کشور

در نظام مالیاتی جمهوری اسلامی ایران، موارد گوناگونی از استرداد مالیات وجود دارد که هر یک مراحل و ضوابط خاص خود را دارند. در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

۱️ استرداد مالیات بر ارزش افزوده (VAT)

در صورتی که اعتبار مالیاتی ارزش افزوده (مالیات خرید) در یک دوره مالیاتی بیش از مالیات و عوارض فروش همان دوره باشد، مؤدی مشمول استرداد خواهد بود. همچنین در موارد صادرات کالا یا خدمات و خرید ماشین‌آلات تولیدی نیز امکان استرداد وجود دارد.
برای بهره‌مندی از این حق، مؤدی باید در سامانه مؤدیان ثبت‌نام کرده، اظهارنامه ارزش افزوده را در موعد مقرر ارسال و گزینه استرداد را فعال نموده باشد.

۲️ استرداد مالیات حقوق

چنانچه کارفرما بیش از میزان واقعی از حقوق کارکنان مالیات کسر کرده باشد، یا پس از پایان سال مالی مشخص شود که مالیات پرداختی بیش از مبلغ قطعی است، کارکنان می‌توانند درخواست استرداد مالیات حقوق خود را ثبت کنند.
این فرآیند بر اساس ماده ۸۷ قانون مالیات‌های مستقیم انجام می‌شود و مهلت ثبت درخواست از ابتدای تیرماه تا پایان همان سال مالی تعیین شده است.

۳️ استرداد مالیات بازنشستگان و فرهنگیان

بازنشستگان، به‌ویژه فرهنگیان و کارکنان دولت، ممکن است در زمان دریافت پاداش پایان خدمت یا احکام اصلاحی با کسر مالیات بیش از حد مواجه شوند. در این حالت، فرد بازنشسته می‌تواند با ثبت درخواست در سامانه مالیات بر حقوق و ارائه مدارکی مانند فیش‌های پرداختی، احکام اصلاحی و گواهی اشتباه محاسباتی، تقاضای استرداد نماید.
پس از بررسی و تأیید سازمان امور مالیاتی، مبلغ اضافه پرداختی به حساب مؤدی بازگردانده می‌شود.

۴️ استرداد مالیات عملکرد و علی‌الحساب

چنانچه شرکت یا مؤسسه‌ای در طول سال مبالغی به‌عنوان مالیات علی‌الحساب پرداخت کرده باشد و در پایان سال مشخص شود مالیات قطعی کمتر از پرداختی است، مابه‌التفاوت آن قابل استرداد خواهد بود.

۵️ استرداد مالیات نقل و انتقال ملک

در صورتی که معامله ملک به هر دلیل فسخ شود و سند رسمی به خریدار منتقل نگردد، فروشنده می‌تواند با ارائه نامه رسمی از دفترخانه مبنی بر عدم انتقال، درخواست استرداد مالیات نقل و انتقال پرداختی را به اداره امور مالیاتی تسلیم نماید.

۶️ استرداد مالیات نقل و انتقال خودرو

در مواردی که معامله خودرو فسخ شود و انتقال رسمی در مرکز تعویض پلاک یا دفترخانه انجام نشده باشد، فروشنده می‌تواند با ارائه مدارک رسمی نظیر قولنامه، فسخ‌نامه و گواهی عدم انتقال، درخواست استرداد مالیات نقل و انتقال خودرو را ثبت کند.
این فرآیند مشابه استرداد مالیات نقل و انتقال ملک است و باید حداکثر ظرف ۱۵ روز پس از فسخ معامله به اداره مالیاتی اطلاع داده شود. بدون تأیید رسمی مبنی بر فسخ، مبلغ مالیات پرداختی قابل استرداد نخواهد بود.

مدارک مورد نیاز برای استرداد مالیات و الزامات قانونی آن

برای ثبت موفق و قانونی درخواست استرداد مالیات، مؤدی باید مدارک دقیق، معتبر و رسمی را به اداره امور مالیاتی ارائه دهد. نوع مدارک بسته به نوع مالیات متفاوت است، اما در مجموع می‌توان آن‌ها را در چند گروه اصلی تقسیم‌بندی کرد. در ادامه مدارک لازم برای انواع استرداد مالیات و مراحل قانونی مربوط به آن توضیح داده شده است.

مدارک لازم برای استرداد مالیات بر ارزش افزوده

برای درخواست استرداد مالیات بر ارزش افزوده، ارائه مدارک زیر الزامی است:

• اظهارنامه مالیاتی مربوط به دوره مورد نظر

• قبض پرداخت مالیات ارزش افزوده

• فاکتورهای خرید کالا و خدمات مشمول مالیات

• فاکتورهای فروش همراه با گزارش فروش دوره‌ای

• صورت وضعیت انبار و لیست خریدها

• ثبت‌نام مؤدی در سامانه مؤدیان و فعال‌سازی گزینه استرداد در اظهارنامه

مدارک لازم برای استرداد مالیات حقوق

در صورتی که از حقوق کارکنان بیش از حد واقعی مالیات کسر شده باشد، مؤدی باید مدارک زیر را برای استرداد ارائه دهد:

• لیست حقوق و مزایای پرداختی کارکنان

• فیش‌های حقوقی ماهانه

• لیست بیمه تأمین اجتماعی

• اظهارنامه مالیات بر حقوق

• نامه رسمی درخواست استرداد از سوی حقوق‌بگیر یا کارفرما

• ثبت محل سکونت در سامانه املاک و اسکان

مدارک لازم برای استرداد مالیات عملکرد یا علی‌الحساب

در خصوص مالیات عملکرد یا پرداخت‌های علی‌الحساب، مدارک زیر باید ارائه گردد:

• اظهارنامه مالیاتی عملکرد سالیانه

• اسناد مربوط به پرداخت‌های علی‌الحساب

• دفاتر حسابداری شامل دفاتر کل و روزنامه

• تراز آزمایشی سالانه

• گزارش رسیدگی مالیاتی (در صورت نیاز)

• درخواست کتبی رسمی خطاب به اداره امور مالیاتی همراه با ذکر مبلغ و دلیل استرداد

مدارک لازم برای استرداد مالیات نقل و انتقال ملک

در صورتی که معامله ملک به هر دلیل فسخ شود و انتقال رسمی انجام نگردد، مدارک زیر مورد نیاز است:

• گواهی ماده ۱۸۷ سازمان امور مالیاتی کشور

• نامه رسمی از دفترخانه مبنی بر عدم انتقال سند

• کپی قولنامه و فسخ‌نامه رسمی

• قبض پرداخت مالیات نقل و انتقال

• درخواست کتبی همراه با توضیح کامل دلایل فسخ معامله

✅ توجه: تمامی اسناد باید خوانا، بدون خط‌خوردگی و در فرمت‌های قابل بارگذاری در سامانه امور مالیاتی باشند. در صورت وجود نقص یا مغایرت در اطلاعات، اداره مالیات حق دارد درخواست استرداد را رد یا به تأخیر بیندازد.

فرآیند قانونی و مراحل استرداد مالیات

در تمامی انواع مالیات‌ها، مراحل استرداد از الگوی نسبتاً مشابهی پیروی می‌کند. با این حال، بسته به نوع مالیات، ممکن است برخی جزئیات یا بررسی‌های فنی متفاوت باشد.

مراحل اصلی فرآیند استرداد مالیات عبارت‌اند از:

مرحله 1: ورود به سامانه مؤدیان

ابتدا مؤدی باید وارد سامانه امور مالیاتی کشور به نشانی my.tax.gov.ir شده و با نام کاربری و رمز عبور خود وارد پنل شخصی شود.

مرحله 2: تکمیل فرم درخواست استرداد

از منوی «درخواست‌ها»، گزینه «استرداد» انتخاب شده و نوع مالیات و دوره یا سال مربوطه مشخص می‌گردد.

مرحله 3: بارگذاری مدارک لازم

تمامی مدارک مرتبط شامل قبض پرداخت، اظهارنامه، فاکتورها و سایر مستندات باید به صورت کامل و خوانا بارگذاری شوند.

مرحله 4: دریافت کد رهگیری

پس از ثبت موفق اطلاعات، سامانه یک کد رهگیری اختصاصی صادر می‌کند که برای پیگیری درخواست ضروری است.

مرحله 5: بررسی اولیه توسط ممیز مالیاتی

در این مرحله ممیز حوزه مالیاتی مدارک را با پرونده مؤدی تطبیق می‌دهد و در صورت نقص، اخطار اصلاح برای مؤدی ارسال می‌شود.

مرحله 6: ارجاع به واحد رسیدگی تخصصی (در صورت نیاز)

اگر پرونده پیچیدگی خاصی داشته باشد، برای بررسی‌های تکمیلی به واحد رسیدگی تخصصی ارجاع داده می‌شود. این مرحله ممکن است شامل استعلام از گمرک، بررسی دفاتر حسابداری یا بازدید میدانی باشد.

مرحله 7: صدور برگ استرداد مالیات

پس از تأیید نهایی صحت مدارک، برگ رسمی استرداد مالیات صادر و به مؤدی ابلاغ می‌شود.

مرحله 8: ارسال دستور پرداخت به خزانه‌داری

سازمان امور مالیاتی پس از صدور برگ استرداد، دستور پرداخت مبلغ را به خزانه‌داری کل کشور ارسال می‌کند.

مرحله 9: واریز مبلغ یا تهاتر با بدهی مالیاتی

در پایان، مبلغ استرداد به حساب مؤدی واریز می‌شود یا در صورت وجود بدهی مالیاتی دیگر، با آن تهاتر خواهد شد.

نکات کلیدی برای استرداد مالیات بر حقوق

در فرآیند استرداد مالیات بر حقوق، توجه به چند نکته مهم می‌تواند باعث تسریع در انجام مراحل و جلوگیری از رد درخواست شود:

• در صورتی که درخواست استرداد توسط کارفرما ارسال شود، تمامی مراحل از طریق سامانه مالیات بر حقوق انجام خواهد شد.

• نیازی به مراجعه حضوری کارکنان به اداره امور مالیاتی وجود ندارد و تمامی پیگیری‌ها به صورت الکترونیکی قابل انجام است.

• در برخی موارد، مبلغ استرداد می‌تواند از محل مالیات‌های ماه‌های آتی کارفرما تهاتر و بازپرداخت شود.

مهلت قانونی ثبت درخواست استرداد مالیات برای مؤدیان حقیقی و حقوقی

هر نوع از استرداد مالیات دارای مهلت قانونی مشخصی است. رعایت این بازه زمانی برای پذیرش و بررسی درخواست توسط سازمان امور مالیاتی الزامی است. در ادامه، مهلت‌های مربوط به انواع استرداد مالیات توضیح داده شده است:

مهلت استرداد مالیات بر ارزش افزوده

• حداکثر تا پایان فصل بعد از دوره مالیاتی مربوطه باید درخواست استرداد ثبت شود.

• زمان درخواست بر اساس تاریخ ارسال اظهارنامه ارزش افزوده محاسبه می‌شود.

• فعال کردن گزینه استرداد در اظهارنامه الزامی است؛ در غیر این صورت امکان بررسی درخواست وجود ندارد.

مهلت استرداد مالیات بر حقوق

• بازه زمانی ثبت درخواست از ابتدای تیرماه سال بعد از سال پرداخت آغاز شده و تا پایان همان سال ادامه دارد.

• در صورت عدم اقدام در این بازه، حق استرداد از بین می‌رود.

• استثنا: اگر خطای محرز از سوی کارفرما یا اداره مالیاتی رخ داده باشد، یا رأیی از دیوان عدالت اداری صادر شود، محدودیت زمانی قابل چشم‌پوشی خواهد بود.

مهلت استرداد مالیات عملکرد و علی‌الحساب

• امکان ثبت درخواست استرداد تا پنج سال پس از پرداخت قطعی مالیات وجود دارد.

• ارائه اسناد محاسباتی کامل و مستندات پرداخت الزامی است.

• در صورتی که مبالغ علی‌الحساب پرداختی بیش از مالیات قطعی باشد، مؤدی می‌تواند تقاضای استرداد مازاد پرداختی را ارائه کند.

مهلت استرداد مالیات نقل و انتقال ملک

• درخواست استرداد باید حداکثر پانزده روز پس از دریافت نامه رسمی فسخ معامله از دفترخانه ثبت شود.

• بدون تأیید رسمی دفترخانه مبنی بر فسخ معامله، امکان استرداد وجود نخواهد داشت.

• مبنای قانونی این نوع استرداد، ماده ۷۲ قانون مالیات‌های مستقیم است.

در مواردی که برای نوع خاصی از استرداد، زمان مشخصی در قانون تعیین نشده است، توصیه می‌شود در کوتاه‌ترین زمان ممکن اقدام به ثبت درخواست شود؛ زیرا تأخیر در ارائه مدارک ممکن است باعث کاهش اعتبار اسناد یا رد درخواست از سوی اداره امور مالیاتی گردد.

جریمه تأخیر در استرداد مالیات و خسارت تعلق‌گرفته طبق مواد ۲۴۲ و ۲۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم

طبق مواد ۲۴۲ و ۲۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، در صورتی که سازمان امور مالیاتی بیش از یک ماه پس از تاریخ قطعی‌شدن برگ تشخیص مالیات یا رأی هیأت حل اختلاف، مبلغ قابل استرداد را پرداخت نکند، موظف است به مؤدی خسارت تأخیر پرداخت نماید.

نکته مهم این است که محاسبه خسارت از زمان پرداخت اولیه مالیات آغاز می‌شود، نه از تاریخ ثبت درخواست استرداد. بنابراین در صورت تأخیر سازمان امور مالیاتی در پرداخت، مؤدی مستحق دریافت خسارت است.

نرخ جریمه تأخیر در مالیات‌های مستقیم

• نرخ خسارت تأخیر معادل 1.5 درصد در ماه است.

• این نرخ از تاریخ پرداخت اضافی مالیات محاسبه می‌شود، نه از تاریخ ثبت درخواست استرداد.

• جریمه تأخیر شامل انواع مالیات‌های مستقیم مانند مالیات عملکرد، مالیات بر حقوق، مالیات نقل و انتقال و مالیات‌های تکلیفی می‌شود.

نرخ جریمه تأخیر در مالیات بر ارزش افزوده

• نرخ خسارت تأخیر در مالیات بر ارزش افزوده 2 درصد در ماه است.

• مبنای محاسبه از تاریخ ثبت اظهارنامه استرداد تا زمان واریز وجه خواهد بود.

• چنانچه بیش از سه ماه از تاریخ درخواست استرداد بگذرد و وجه پرداخت نشود، سازمان امور مالیاتی موظف به پرداخت خسارت تأخیر است.

شرایط دریافت خسارت تأخیر

برای آن‌که مؤدی بتواند خسارت تأخیر استرداد مالیات را دریافت کند، وجود شرایط زیر ضروری است:

• وجود برگ قطعی تشخیص مالیات یا رأی نهایی هیأت حل اختلاف مالیاتی.

• اثبات تأخیر در پرداخت وجه استرداد بدون دلیل موجه از سوی اداره مالیاتی.

• نداشتن بدهی مالیاتی معوق یا تسویه‌نشده در سیستم مالیاتی مؤدی.

موارد قانونی عدم پذیرش استرداد مالیات

در برخی شرایط، اداره امور مالیاتی ممکن است درخواست استرداد مؤدی را نپذیرد. این موارد به‌صورت قانونی تعریف شده‌اند و در صورت بروز هر یک، روند استرداد متوقف یا رد خواهد شد.

دلایل مردودی در استرداد مالیات بر ارزش افزوده

• عدم ثبت‌نام مؤدی در سامانه مؤدیان.

• عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در مهلت قانونی مقرر.

• ارائه اعتبار خرید مربوط به کالاهای معاف از مالیات.

• وجود مغایرت میان اسناد خرید و فروش با اظهارنامه‌ها.

• ناتوانی در اثبات صدور صورتحساب الکترونیکی معتبر.

دلایل مردودی در استرداد مالیات بر حقوق

• عدم ثبت محل سکونت کارکنان در سامانه املاک و اسکان.

• ارسال دیرهنگام درخواست استرداد (پس از پایان سال مالی بعد).

• نبود مستندات کافی برای اثبات پرداخت اضافه مالیات.

• عدم تأیید نهایی درخواست توسط ممیز مالیاتی یا نقض مفاد بخشنامه 1403/50.

سایر شرایط کلی که مانع استرداد مالیات می‌شوند

• وجود بدهی مالیاتی قطعی از دوره‌های گذشته.

• ناهماهنگی بین گزارش‌های حسابرسی و اظهارنامه مالیاتی.

• عدم تأیید اصالت مدارک و فاکتورها توسط اداره امور مالیاتی.

• استفاده از معافیت‌هایی که مشمول استرداد نیستند.

• عدم دریافت تأیید رسمی از دفترخانه در خصوص فسخ معامله ملک.

🔸 بر اساس دستورالعمل رسمی سازمان امور مالیاتی، چنانچه اعتبار مالیاتی مؤدی به دلایل فنی، سیستمی یا مغایرت در اطلاعات رد شود، حتی در صورت انجام پرداخت اولیه، امکان استرداد وجود نخواهد داشت.

مشاوره مالیاتی حضوری و غیرحضوری در تهران

در صورتی که در خصوص مبلغ مالیات تعیین شده برای کسب‌وکارتان با مشکل مواجه شده‌اید یا نمی‌دانید که برای ثبت اعتراض چه کنید، می‌توانید از مشاوره مالیاتی نورترازان معین در تهران که به صورت مشاوره مالیاتی تلفنی و مشاوره مالیاتی حضوری در دسترس است، برای دریافت مشاوره مالیاتی اقدام کنید.

جالب است که بدانید، خیلی از اوقات مبلغ مالیات‌های سنگین به دلیل عدم آگاهی صحیح از قوانین مالیاتی است و با یک مشاوره شما از پرداخت و جریمه‌های سنگین مالیاتی در امان می‌مانید.